Nu wil ik het weten ook!
stukken over de opwarming van de aarde

Beste lezer, als een volstrekte amateur heb ik mij in de klimaatwetenschap gestort. Het leek me dat de belangrijke vragen over de opwarming van de aarde, waarover zulke heftige debatten woeden, toch ook weer niet zó moeilijk konden zijn dat aan werkelijk alles moet worden getwijfeld. Dat zou een al te gemakkelijk excuus geven om je van het opwarmend klimaat niets aan te trekken. Aan de ene kant heb je de sceptici die twijfelen aan de broeikastheorie, aan weerballonnen of satellieten, aan computermodellen, onverzadigde absorptiespectra, methodieken, statistieken en interpretaties, of zelfs (en misshien wel juist) aan de integriteit van onderzoekers. Je hebt er ook die alles wegwuiven met een gebaar van: "Waar maken we ons druk om!" Men moet de sceptici niet onderschatten. Soms hebben ze een punt, soms niet. Maar veel vaker blijft de zaak onbeslist voor de buitenstaander. Er zijn veel vragen waarop we een nauwkeuriger antwoord zouden willen hebben. Sommige klimaatsceptici zijn goed op de hoogte en bijzonder inventief in het bedenken van steeds weer nieuwe argumenten. Dat dit lukt, zegt iets over de complexiteit van de materie. Hun tegenstanders zijn klimaatwetenschappers die zich zorgen maken over de gevolgen van een opwarmende aarde. Vanuit hun specialisme (ijs, biosfeer, geologie, astronomie, paleoklimatologie enz.) waarschuwen zij dat de mens een gevaarlijk spel speelt met de atmosfeer. Ook deze klimaatwetenschappers zijn inventief. De twee groepen zijn als water en vuur. Het debat wordt pas echt verwarrend als je zowel de ene groep als de andere probeert te begrijpen. Als geïnteresseerde buitenstaander werd ik heen en weer geslingerd tussen twee partijen. Alleen als je heel goed bent, kun je je mening staande houden, hoewel er ook dan voortdurend iets moet worden bijgesteld vanwege de uitdijende stroom van nieuwe onderzoeken. Een advies is alvast: laat je niet meteen door het nieuwste onderzoek of de laatst gemeten hoge of lage stand van de wijs brengen. En check ook altijd even het commentaar bij de concurrentie. Een goed debat is altijd interessant, maar het klimaat op aarde mag geen kwestie van vrijblijvende opinie zijn. Als het klopt dat de aarde snel opwarmt door antropogene broeikasgassen, dan kunnen we ons niet veel meer veroorloven. Op een gegeven moment dacht ik boos: nu wil ik het weten ook!

En ik heb het geweten. Het probleem is bijzonder complex en mijn wetenschappelijke voorkennis ruim onvoldoende. Een elementaire klimaatsom kost mij al grote moeite. Zo is het me nog niet gelukt² om uit te rekenen hoeveel extra zonne-energie de aarde absorbeert als gevolg van het recente verdwijnen van 2,76 miljoen vierkante kilometer zeeijs in de Noordelijke IJszee. De grote letterstukken (ik ben aan de leesbril) die ik naar aanleiding van mijn lectuur ben gaan schrijven, zijn maar weer eens het resultaat van naïef optimisme. De voorlopige resultaten van mijn speurtocht deel ik graag met een toevallige lezer die in dit ijspaleis rondwaart. U mag er gaten in schieten, maar ga aub niet ordinair schelden. Overigens ben ik de enige amateur niet die schrijft over het opwarmend klimaat. Of men nu voor is of tegen, het is goed om te zien dat het onderwerp in de belangstelling staat. Velen maken zich oprecht zorgen om wat misschien wel het grootste probleem van deze eeuw wordt. Of maken we ons toch zorgen om niets? Als in de klimaatwetenschap nog onzekerheden bestaan, dan is dat een reden om geen risico's te nemen. Mijn sympathie ligt daarom bij degenen die waarschuwen voor dit gevaar, en ook niet kiezen voor particuliere belangen en bijvoorbeeld mopperen dat ze door hun regering de auto worden uitgepest. Door de ontwikkelingen van de laatste jaren krijg je overigens de indruk dat de klimaatsceptici, die eerder veel aanhang verwierven, een steeds kleinere groep vormen waarnaar ook minder geluisterd wordt. Er zijn inmiddels meer punten waarover beide partijen het eens zijn. Bijna niemand ontkent nog dat de aarde is opgewarmd, hoewel ook hierover nog gesteggeld wordt. Het grote publiek, waar de meningen ongeveer fifty-fifty verdeeld zijn, denkt vaak dat het om twee rivaliserende, maar gelijkwaardige posities binnen de wetenschap gaat. Of dit echt zo is, ook daarover wordt getwist. Het is zelfs onderzocht, door beide partijen: de uitkomsten verschilden eveneens. Hoewel het klimaatprobleem zeer technisch en multidisciplinair van aard is, valt de scheidslijn tussen 'sceptici' en 'alarmisten' samen met politieke scheidslijnen. Dit is verdacht. Als je alleen maar nieuwsgierig bent naar de toestand van het klimaat, kun je het onfrisse, politiek gekleurde deel van het klimaatdebat maar het beste helemaal uit de weg gaan. Je zult er niets van opsteken. Zelfs een paneldiscussie van een heel uur, op televisie toch een grote uitzondering, levert slechts een herhaling van zetten op. Alle oude argumenten komen voorbij. Niets wordt uitgediept. Op argumenten wordt niet ingegaan. In ons land zijn er ruwweg drie politieke groepen. De eerste groep wordt gevormd door de aanhangers van Rita Verdonk, Geert Wilders en wijlen Pim Fortuyn, met daarbij de VVD neigend naar scepsis (officieel aanhanger van het voorzorgbeginsel). De andere groep bestaat uit de milieupartijen GroenLinks, de SP en de Partij voor de Dieren, met de PvdA in het kielzog. De gematigde, ietwat conservatieve en voorzichtige partijen vormen een derde groep. Zij krijgen er door de beide andere groepen van langs. Dit lijkt terecht, want bij de gematigden overheerst een werkwijze waarbij men door water bij de wijn te doen, denkt problemen op te lossen. Helaas gaat dat voor het klimaatprobleem niet op. De aarde warmt op of de aarde warmt niet op. Het komt door de mens of het is de natuur. Je kunt er iets tegen proberen te doen, of je kunt het zo laten. Maar er slechts een heel klein beetje iets tegen doen - wat nu juist de praktijk is - helpt echt niet. Goed, we kunnen de gematigde partijen verdedigen door erop te wijzen dat we in een overgangsperiode zitten en dat het niet gemakkelijk is om eerste stappen te zetten. Het verdrag van Kyoto is zo'n voorbeeld van een 'klein beetje'. Als u uw tandarts een kies laat trekken en daarbij verzucht dat u er erg tegen opziet, dan helpt zo'n man u niet wanneer hij zegt dat hij uw kies slechts een klein beetje zal trekken. De wortel zit diep.

Laat eenieder zich in de zaak verdiepen en zijn standpunt bepalen of zijn standpunt niet bepalen. Misschien kunnen we het niveau van het klimaatdebat in Nederland een klein beetje opkrikken. Schrijvers van boze ingezonden brieven die stellen dat het wel lekker is als we er in Nederland tien graden bij krijgen, zijn meestal niet goed geïnformeerd.

Jeroen Vuurboom