|
RUPERT SHELDRAKE een holistische engelsman 5 november 1998 menukaart robbins jotie t'hooft  Sheldrake
Toen ik in Cambridge biochemie studeerde hadden we zo'n kaart aan de muur waarop alle chemische reacties waren afgebeeld die in het lichaam plaatsvinden. Iemand heeft er toen in grote letters overheen geschreven: KEN UZELVE. - Rupert Sheldrake Hoe valt te verklaren dat een hond voor de deur staat te wachten wanneer de baas in zijn auto naar huis rijdt? Als je 's nachts wakker wordt komt de poes vanuit een andere kamer naar je toe. Hoe weet ze dat je wakker bent? Rupert Sheldrake (1942) verzamelde duizenden van dergelijke opmerkelijke feiten. Ze kunnen worden verklaard door aan te nemen dat er zoiets bestaat als Extended Mind. Begin jaren tachtig ontwikkelde Sheldrake zijn gedurfde hypothese over 'morfische velden' en 'vormende oorzakelijkheid': er bestaat een complex, eigensoortig krachtveld dat de vorm van alle molekulen, cellen, weefsels, organen en organismen 'veroorzaakt'. In dit vormveld staan hond en baas met elkaar in telepatisch contact. De theorie varieert op een oud thema uit de geschiedenis van het vegetarisme: de verbondenheid der zielen. "The soul is not in the body", citeert Sheldrake Aristoteles met wie hij een finaliteitsbeginsel deelt dat met de evolutietheorieën onverenigbaar is, "but the body is in the soul". Misschien is Sheldrake een fantast. Zijn eerste boek werd door een toonaangevend wetenschappelijk tijdschrift 'de beste kandidaat voor verbranding sinds jaren' genoemd. Maar, fantast of niet, Sheldrake heeft een gedegen wetenschappelijke achtergrond. Hij studeerde biologie, biochemie en filosofie in Cambridge en Harvard. Zijn werk is echter vooral het resultaat van een bredere 'holistische' en 'vitalistische' oriëntatie op 'het oosten'. Afgaande op de titels van zijn boeken is het niet moeilijk zich een voorstelling te maken van de grenspositie die Sheldrake, desondanks lid van de Royal Society, in de wetenschappelijke biologie inneemt: A New Science of Life (1981), The Presence of the Past (1988), The Rebirth of Nature (1991), Trialogues at the Edge of the West (1992), Seven Experiments that could change the World (1994), Natural Grace (1996/7?), The Physics of Angels (1996). In 1976, tijdens zijn onderzoeksverblijf in India, werd Sheldrake vegetariër. De collega's in Harvard en Cambridge stonden welwillend tegenover zijn afwijkende ideeën maar er werden toch ook opvallend veel grapjes over gemaakt. Als dat klopte van die telepathie enzo, waarom deed de geleerde zijn telefoon dan niet weg? Als jonge student liet Sheldrake zich inspireren door de zogenaamde 'Epiphany Philosophers', een groep enthousiaste filosofen verbonden aan een anglicaans klooster. Sheldrake, afkomstig uit een methodistenfamilie, was zich vanaf zijn veertiende jaar atheïst en humanist gaan noemen. Maar nu vond hij bij de epifaniërs een gemeenschappelijke interesse voor het combineren van quantummechanische, filosofische (Thomas Kuhn o.a.), mystieke en parapsychologische inzichten. "These were some of the themes we were discussing in the sixties. We lived together as a community in an old windmill on the Norfolk coast for a week at a time, four times a year. It was an interesting mixture of people, ranging from undergraduates, hippies, and healers to eccentric professors, physicists, and monks - and we all were able to talk together and engage in common explorations." Later bezocht hij de goeroes in India en Sri Lanka en beoefende transcendente meditatie. In Zuid-India schreef Sheldrake zijn spraakmakende eerste boek, A New Science of Life (1981) in de ashram van Bede Griffith, een benedictijner monnik die in zuid-India de christelijke en oosterse tradities met elkaar trachtte te verenigen.  Bede Griffith Sheldrake begon zich als bioloog meer en meer aangetrokken te voelen tot de holistische benadering: "a minority tradition, but it’s always been there". India was de eye-opener. "As I proceeded in my studies, a great gulf opened between my original inspiration, namely an interest in life, actual living organisms, and the kind of biology I was taught: orthodox, mechanistic biology which essentially denies the life of organisms but instead treats them as machines. And I had to learn that you can’t respond emotionally to animals and plants. You can’t connect with them in any way except by detached objective reason. There seemed to be very little connection between the direct experience of animals and plants and the way I was learning about them, manipulating them, dissecting them into smaller and smaller bits, getting down to the molecular level and seeing them as evolving by blind chance and blind forces of natural selection." Op een dag bedacht Sheldrake de hypothese van de morfische resonantie: "The idea came to me in a moment of insight and was extremely exciting." Sinds die dag zoekt hij naar een wetenschappelijke ondersteuning van zijn hypothese dat de natuur een reusachtige morfogenetische geheugenbank is waarop alle delen zijn afgestemd en waaraan ze hun structuur ontlenen: "a plant takes up the form characteristic of its species because past members of the species took up that form; and an animal acts instinctively in a particular manner because similar animals behaved like that previously" (vergelijk Aristotles: een linde groeit om het type 'linde' te vervolmaken). De werking van het veld is niet aan de beperkingen van ruimte en tijd ondervig. Bestaat er evidentie voor deze hypothese? Het zijn de eenvoudige gegevens waarmee dit stuk begint: een hond die weet dat zijn baasje onderweg is, vogels die 'weten' dat ze naar het zuiden moeten vliegen, een spin die een web maakt, kortom al die vormen van doelbewust gedrag die men 'instinct' noemt bij gebrek aan een betere verklaring. Kan de theorie ook wetenschappelijk worden bevestigd of weerlegd? In zeer algemene zin verklaart de theorie een aantal moeilijke biologische problemen die niet op 'mechanische' wijze verklaard kunnen worden. "An enormous gulf of ignorance lies between all these phenomena and the established facts of molecular biology, biochemistry, genetics and neurophysiology." Sheldrake beschrijft het volgende experiment: If an animal, say a rat, learns to carry out a new pattern of behaviour, there will be a tendency for any subsequent similar rat (of the same breed, reared under similar conditions, etc.) to learn more quickly to carry out the same pattern of behaviour. The larger the number of rats that learn to perform the task, the easier should it be for any subsequent similar rat to learn it. Thus, for instance, if thousands of rats were trained to perform a new task in a laboratory in London, similar rats should learn to carry out the same task more quickly in laboratories everywhere else. If the speed of learning of rats in another laboratory, say in New York, were to be measured before and after the rats in London were trained, the rats tested on the second occasion should learn more quickly than those tested on the first. The effect should take place in the absence of any known type of physical connection or communication between the two laboratories. Such a prediction may seem so improbable as to be absurd. Yet, remarkably enough, there is already evidence from laboratory studies of rats that the predicted effect actually occurs. Wat heeft de morfische resonantie met het vegetarisme gemeen? Sheldrake beantwoordt de vraag bevestigend: "Als je mijn theorieën gelooft, bestaat het gevaar dat je vegetariër of dierenrechtenactivist wordt." Men kan zich afvragen of het omgekeerde ook geldt: lopen een vegetariërs gevaar de theorieën van Sheldrake aantrekkelijk te gaan vinden? Vast wel. Maar gelukkig is het vegetarisme daarvan niet geheel afhankelijk. Zó spectaculair als de theorie van de de vormende oorzakelijkheid is het vegetarisme bij lange na niet. Sheldrake was trouwens zelf al vegetariër voordat hij zijn theorie bedacht. En hij is trouwens ook nog lid van de Theosophical Society. Engeland Er is nog een nuchtere geo-culturele factor bepalend voor het vegetarisme van Sheldrake, zijn geboorteland: ook een 'vormveld'. Het vegetarisme en de dierenrechtenbeweging hebben in Engeland een sterke traditie. In 1847 werd 's werelds eerste Vegetarian Society opgericht, in 1945 de eerste Vegan Society. Op alle Engelse plattelandsscholen wordt tegenwoordig altijd tenminste één vegetarische maaltijd geserveerd. "De Britse media zijn het vegetarisme gunstig gezind", zegt Sheldrake. Begin jaren negentig introduceerde een fastfoodketen de vegetarische McNuggets in dezelfde tijd dat in Nederland, dat in dit opzicht eveneens voorop loopt, de groenteburger werd geïntroduceerd. In 1997 waren er naar schatting drieënhalf miljoen Britse vegetariërs en hun aantal groeit nog steeds: 4 miljoen begin 1999, aldus Maxwell Lee van de International Vegetarian Union. "4.5% of the British population are now vegetarians (this figure was 2.1% in the 1984 survey). Nearly six percent of women in Britain are vegetarian and 25% of all women aged 16-24 and 37% of all women aged 65 and over no longer eat meat", aldus de New Statesman & Society (21 apr 1995). Bronnen -De Leo (1997) -Rupert Sheldrake Online (zj) -Sheldrake (1993) menukaart robbins jotie t'hooft |