Vechten om Pokémon - Vorige week werd een tienjarig inwonertje van Haarlem op straat van zijn Pokémon-kaarten beroofd. Deze week was het opnieuw raak. Een eveneens tienjarige Haarlemmer werd van zijn kaarten beroofd door een vijftienjarige jongen. Pokémon-diefstallen doen zich ook elders in het land voor. Zelfs volwassenen raken slaags. Een moeder ging een andere moeder te lijf, omdat de kinderen elkaar zouden hebben bestolen. Een andere moeder bedreigde een winkelierster met een brandbom. De industrie brengt nu een zogenoemde pocketplanner op de markt, zodat de jonge verzamelaars niet meer met hun kostbare plaatjes over straat hoeven (Telegraaf 7 april 2000).
http://www.planet.nl/pmm/0,1674,101_1499_91830,00.html 26-9-2002 1:25 5 april 2000 [?] Verhoren onthullen hebzucht Wol-top - Het bestuur en de commissarissen van World Online hebben gedurende de voorbereiding van de beursgang van het bedrijf op 17 maart 2000 de eigen belangen geenszins uit het oog verloren. Tijdens een serie getuigenverhoren onthulde Eric Tolsma, verantwoordelijk voor de bedrijfsontwikkeling WOL, en mede verantwoordelijk voor het Family & Friends programma, dat vooral financieel bestuurder Ruud Huisman danig in zijn maag zag met het verkoopverbod voor zijn opties, dat gold voor de drie jaren na indiensttreding. Daardoor vreesde hij niet tijdig te kunnen cashen. De later aangetreden Britse bestuurder Simon Duffy had een regeling afgesproken waarin hij per jaar 1/3 van zijn opties mocht vesten. Huisman wilde dit ook. Huisman heeft daarop volgens Tolsma contact opgenomen met de commissarissen Holterman van Reggeborgh en Bischoff van Sandoz, die toestonden dat Huisman een gunstiger regeling zou krijgen. Ook Joel Wyler vroeg hoeveel hij en zijn broer gekregen hadden. Opnieuw doemde het beeld op van pogingen om het juridisch risico van het najagen van de eigen winst zoveel mogelijk te beperken. Joel Wyler had zich goed ingedekt tegen eventuele aantijgingen jegens zijn gedrag rond de beursgang van World Online, waar hij commissaris was. Wyler zie dat hij zich niet heeft bemoeid met de toewijzing van aandelen in het kader van het Family & Friends programma. De optieregeling die Wyler was toebedeeld, kreeg hij als commissaris, een aanbod dat hij aanvaardde op verzoek van de toenmalige voorzitter Nina Brink. Twee weken voor de beursgang incasseerde Wyler een 'maandsalaris' ter waarde van ruwweg 3 miljoen euro tegen de introductiekoers. Wyler mocht geen aandelen verwerven als commissaris, maar zijn broer Danny Wyler heeft daarentegen wel een toewijzing gekregen via zijn institutionele beleggingsmaatschappij. Op advies van juristen, die problemen vreesden vanwege het commissariaat van Joel Wyler, gaf Danny Wyler deze toewijzing door aan een onbekende partij die geen banden had met het bedrijf van de gebroeders Wyler, Granaria. Aandelen die Wyler ontving als institutioneel belegger gaf hij in 'vrije hand': een beheerder neemt beslissingen omtrent aan- en verkoop. Sandoz en Reggeborgh kregen samen 56 miljoen euro toebedeeld. President-commissaris Bischoff van Sandoz had dit volgens Tolsma geeist bij World Online. Manager Els Lindeboom zag een schuld van 250.000 euro in het kader van de personeelsleningen in december 2000 door World Online 'gladgestreken', tegen inlevering van de inmiddels sterk in waarde gedaalde aandelen (planet.nl 5 apr 2000).
NewCONomy, Lost Boys, Say-hello, de AirNET trend - Er begint iets te kraken. Microsoft wil niet schikken, Yahoo rommelt met data, de Nasdaq aarzelt, NewConomy wacht, Nina voor de rechter, telefoon-satellieten kalt-gestelt, de beurs schrikt wakker uit de euforie. De mobiele en satelliet-Internet hype begint pas, ik noem dat AirNET. Waarom die haast, het kan toch alleen maar beter gaan met die NewComedy handel? NewCONomy gaat deze week naar de beurs. Zakkenvullen anno 2000 is een ge-accepteerd tijdverdrijf geworden. Internet is de wonderolie van van de nieuwe economie, zeggen zelfs politici. Het geloof dat meer beter is en dat informatica gelijk staat aan ingeblikt geluk. Haast u, haast u, we lopen achter, meer PC's, meer glasvezel, gratis Internet, meer bandbreedte. De huizenprijzen zijn ongezond hoog. De ne(wmon)opolies beheersen de beurs, accountants en banken blijken vrolijk mee te jagen op het grote geld, vrijheid is nog maar een pincode lang. Je gasrekening hoger, benzine onbetaalbaar, parkeren alleen voor de gelukkigen met een vergunning en magische krachten. De nieuwe monopolies razen door, en reken daar de te sterk geconcentreerde accountants- en bankmonolieten ook maar bij. Het gebrek aan toezicht en regulatie op IPO-gebied kostte de belegger miljarden. Laat er nu vooral geen twijfel komen aan het ICT-manna, doe nog maar wat belasting-vrijstelling, maak van Internet-handel echte kaapvaart, ten koste van de tussenhandel, het boekenvak, de winkeliers. Nina maakte het te bont, je eigen aandelen voor 6 euro wegdoen in december, met de prospectus voor een prijsrange van 23 tot 40 in de maak, en dan een IPO prijs van 43 euro in maart. Ze deed het voor de familie. Speelden de banken en de accountants het spel mee? Ze gaven geen steun aan het aandeel, binnen is binnen. De Internet-heks danste op de rand van de vulkaan, ze was nog helemaal niet binnen. De plannen en visies buitelden over elkaar, steeds trapte er wel weer iemand in. Er was geld nodig voor de expansie met telco's, venture capitalists, de NS. En waarom verkocht de TROS haar aandelen voor een fooi terug aan Nina? WOL was niks en is niks, al ligt er nu een mooie berg geld, waarmee de intrinsieke waarde van het aandeel iets van 10 euro is. Trouwe abonnees of werknemers zijn er niet meer. WOL op je CV, dat is iets om je voor te schamen. Een tweederangs clubje, met zelfs nu nog bijna wekelijks problemen met servers en systemen die plat gaan. Geen visie en een PR-beleid dat bijna als misleiding betiteld kan worden. Toch heeft het WOL-drama die andere newcomer, onder de mediamieke leiding van Maurice de Hond, in eerste instantie niet weerhouden van een IPO. NewCONomy is bescheidener, geen miljardendeal. Je koopt een mandje Internet van eigen bodem. Het eigen geld wordt in een klap 20 keer meer waard: lekker verdienen voor de Hond c.s. Maurice, die in harde guldens niets heeft ingebracht maar zijn inbreng aan het begin als goodwill omzette in aandelen, komt er zo zelf het beste af. Vendex, Philips en Arcade hebben de Hond geloosd, terwijl Perfect Partners gevoelige wonden zijn achtergelaten. Maurice gaf de schuld aan M. Abrahams. Spelen met andermans centen, daar is het media-genie goed in. NewCONomy is een clubje slimme regelaars die bij elkaar zijn gaan zitten, elkaar huizenhoog waardeerden, elkaar daarbij in de ogen van banken en geldgevers 'dikker' maakten en dan die deels kunstmatige meerwaarde vertalen in winst uit niet-gerealiseerde waardestijgingen in een IPO-prospectus. De track-record van Maurice als manager is belabberd, bijna zo slecht als die van broeder in het net-kwaad Pieper, die ook zo'n vangnet-filosofie heeft. Uit iedere mislukking stappen ze met miljoenen weg, de rommel is voor de achterblijvers. En dan weer een nieuw netwerkje bij elkaar harken. Zijn er in Nederland ondernemers die werkelijk iets innovatiefs uit de grond kunnen stampen? Het is nadoen. Wat dat betreft is de ervaring van het management team van NewConomy karakteristiek, met CD-I en Web-TV, HeadStart en Scoot. De laatste maanden blijkt dat werkelijk iedere interactie met de overheid (en de media) nieuwe corruptie en geregel aan het licht brengt. En dan heb ik het niet eens over de WOL-affaire, de GVB-fraude in Amsterdam, De Digitale Stad of de 30 miljoen die Provinciale Staten van NoordHolland besteedde aan een upgrade van 1000 PC's naar NT (Dealer Info, 14 apr 2000).
Korrekt en Garant: dat is dan 1175 gulden - Gepeperde rekeningen voor slecht of verzonnen reparaties. Nette mannen waren het, beleefd en netjes gekleed. Ze dronken zelf meegebrachte melk. 'Er liggen een paar dakpannen scheef', zeiden ze. Het aanbod om ze recht te leggen, klonk de dames als muziek in de oren. De eerste keer vroegen ze 1175 gulden, de tweede keer 2300 en de laatste maal 1850. In totaal 5325 gulden. Niemand die het werk controleerde. Ze zwierven uit over heel Nederland en gebruikten bonafide ogende folders en bedrijfsnamen als Korrekt en Garant. Ze benaderden vooral oudere, alleenstaande vrouwen. Intimidatie werd niet geschuwd. De dakdekkers beloofden tien jaar garantie. Het bleef niet bij een eenmalige 'reparatie'. De dakdekkers keerden terug voor meer fictief of ondermaats werk aan de daken (Volkskrant 2 mei 2000).
Geen gratis drinkwater op technoparty: twee bezoekers overleden (Volkskrant 2 mei 2000).
Melkert: paars niet zo stabiel als het lijkt - PvdA-leider Melkert heeft zich maandag afgezet tegen liberaal-economische opvattingen. Volgens Melkert staan de sociaal-democraten in dit kabinet voor 'eerlijk delen', maar is dat zeker niet de inzet van de liberalen. De sociaal-democratie dreigt aan haar eigen successen ten onder te gaan: 'Het gaat Nederlanders zo goed dat ze nauwelijks nog reden zien zich aan te sluiten bij een sociaal-democratische partij of de vakbeweging. De mensen wennen zo snel aan welvaart. Ze zijn steeds minder geneigd om voor de gemeenschap in het krijt te treden. Dat is de achilleshiel van onze beweging'. Als de sociaal-democratie niet oppast, verdwijnt ze ten koste van een opkomend neo-liberalisme, voorspelde hij: 'Een economisch klimaat waarin de sky the limit is en iedereen verlekkerd kijkt naar de beursindex'. Hij hekelde optieplannen voor topmanagers, zoals de uitgever Elsevier, waar de top voor achthonderd miljoen gulden aan opties heeft gekregen. 'Dat gaat mijn begrip te boven. Het is voor mij de beste aansporing het over een andere boeg te gooien' (Volkskrant 2 mei 2000).
55 duizend zinloos rijken - De wereld telt 55 duizend 'zinloos rijken' die ieder meer dan 30 miljoen dollar en gezamenlijk een vermogen van 8 duizend miljard dollar bezitten. Het aantal miljonairs (dollars) steeg in 1999 van zes naar zeven miljoen. De groep ultra-rijken steeg met meer dan 8 duizend tot 55 duizend. Het groeiende aantal miljonairs hangt nauw samen met de economische groei en sterk gestegen aandelenkoersen. Veel nieuwe rijken verkregen hun vermogen door de beursgang van een internetbedrijf of de verkoop van een familiebedrijf. Ook de genereuze optieregelingen voor bestuurders van ondernemeningen leveren de afgelopen jaren een ongekende groei van het aantal miljonairs op. Europa loopt op de VS achter wat betreft het aantal miljardairs (in dollars gemeten). Van de wereldwijd 514 miljardairs heeft de helft een Amerikaans paspoort. Europa telde vorig jaar 'slechts' 115 miljardairs. Merrill Lynch publiceert het rapport om rijken aan te moedigen hun vermogen bij deze zakenbank onder te brengen (Volkskrant 3 mei 2000).
Flexwet leidt tot massaal 'rondpompen' uitzendkrachten - Uitzendkrachten worden op grote schaal van het ene naar het andere uitzendbureau rondgepompt, omdat ze anders recht krijgen op een vaste aanstelling. De op 1 januari 1999 ingevoerde Flexwet was bedoeld om uitzendkrachten meer zekerheid te geven en uitzicht op een vaste baan. Veel uitzendbedrijven hebben echter te onregelmatig opdrachten om vaste aanstellingen te kunnen bieden. Daardoor worden bij kleinere bureaus, maar zeker ook bij de grote jongens massaal mensen rondgepompt. Ook worden mensen bewust niet opgeroepen omdat de bedrijven geen verplichtingen willen aangaan. FID Uitzendbureau: 'Ons grootste knelpunt is dat we niet meer flexibel zijn door de Flexwet' (Volkskrant 3 mei 2000).
Telefónica-baas - De Spaanse telefoonmarkt is geliberaliseerd maar Telefónica heeft het monopolie. Nieuwkomers mogen de concurrentie alleen aangaan op niet-lokale gesprekken. De excessief hoge lokale tarieven zijn vastgesteld door het ministerie. Tegelijk doet Telefónica aan concurrentievervalsing door de abonnementskosten kunstmatig laag te houden. Zo laag, dat het bedrijf er op moet toeleggen. Topman Villalonga ontwierp vorig jaar het plan waarbij de honderd topdirecteuren van het bedrijven bij elkaar voor 71 miljard peseta (circa 930 miljoen gulden) aan opties opstreken. Villalonga zelf kon daardoor zijn opties te gelde maken en een bedrag van 40 miljoen gulden op zijn rekening bijschrijven. De krant El Mundo trok de motieven van Villalonga voor een fusie met KPN en de strategie van Telefónica in het algemeen in twijfel als uitsluitend ingegeven door persoonlijke belangen (Volkskrant 5 mei 2000).
SUN in kapitalistische handen - Socialistiese Uitgeverij Nijmegen (SUN), waarschijnlijk het laatste bolwerk uit de jaren zestig, verliest zijn zelfstandigheid en komt in handen van Boom, eigenaar van onder meer de Meppelse Courant en vijf uitgeverijen. 'We ervaren dat het steeds moeilijker wordt om je als kleine zelfstandige uitgeverij staande te houden in een markt die wordt beheerst door grote concerns en inkoopcombinaties.' Eind jaren zeventig ging het slecht met de uitgeverij: 'Dat was het einde van het politieke boek. Ons vaste publiek wendde zich van ons af. Ze studeerden af, gingen geld verdienen, reizen, lol maken. Daarin voorzagen wij niet.' In eigen kring is fiks gediscussieerd over de overname. Ook het eigenbelang heeft een rol gespeeld. Helemaal volgens de nieuwe mores hebben de oprichters van SUN 'gecasht' (Volkskrant 22 mei 2000).
Internetloterij - Novamedia lanceert een loterij op internet. Goodlot mikt op een omzet van een miljard gulden binnen vijf jaar, en een jackpot van een half miljard. Een deel van de opbrengst gaat naar goede doelen. Het bedrijf zoekt samenwerking met grote mediaconcerns als Telefónica/Endemol, CLT-Ufa/Pearson of KPN. Prominenten als Nelson Mandela en Johan Cruijff zijn benaderd als ambassadeur. In Nederland moet 60 procent van de bruto opbrengst naar het goede doel. Bij Goodlot is dat 20 procent. Dit is mogelijk door de loterij te registeren in het buitenland, bij voorkeur in een land geen verdeelsleutel wordt voorgeschreven, België, Luxemburg, Liechtenstein, Australië of de Bahama's. Novamedia verwacht met name belangstelling uit minder rijke landen als Polen, Tsjechië en Oekraïne. Het bedrijf beroept zich daarbij op ervaring in Oezbekistan, waar haar 'Ecolot' inmiddels marktleider is (Volkskrant 22 mei 2000).
Parade van sponsors op VVD-congres - De VVD is de eerste politieke partij die openlijk sponsors inhuurt. Bas Eenhoorn op het VVD-congres: 'We willen vooroplopen. Ik denk dat we van Amerika nog veel kunnen leren.' Afhankelijk van het bedrijfsleven zal de VVD niet worden, denkt Eenhoorn (Volkskrant 22 mei 2000).
WRR: privatiseren werkt niet altijd - De overheid heeft de afgelopen jaren vaak ondoordacht en onvoorbereid gekozen voor het privatiseren van publieke voorzieningen, zegt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Sommige publieke taken zijn nu eenmaal bij de overheid in betere handen. Dit zegt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in een dinsdag uitgebracht rapport. Voorbeelden van het te ver doorgeschoten privatiseringsdenken waren de plannen om het intercitynet van de spoorwegen en de uitvoering van de sociale zekerheid aan de markt uit te besteden. Beide projecten zijn inmiddels door het kabinet teruggedraaid. De wereldwijde markt en de automatisering maakten privatisering mogelijk. Daarmee is echter niet gezegd dat bijvoorbeeld ook de levering van kraanwater beter door de markt gedaan kan worden. De laatste tijd is dikwijls sprake van het inschakelen van private partijen waarbij de overheid de voorwaarden vaststelt. Dat levert het gevaar op van het ontstaan van een 'grijs' gebied tussen markt en overheid, waarin onduidelijk is wie waarvoor verantwoordelijkheid draagt. De WRR stelt voor één minister te belasten met privatiseringstaken. Die moet niet te lichtvaardig een stap richting privatisering te zetten, want dan eist de Europese regelgeving dat deze ook volledig doorgezet wordt. Als de overheid de markt opgaat, kan zij niet meer terug (Volkskrant 24 mei 2000).
Private rijkdom en publieke armoede - De goed draaiende economie rechtvaardigt koopkrachtstijging, vindt FNV-voorzitter Lodewijk de Waal. Het kabinet heeft ruim zes miljard gulden extra te besteden. De FNV wil dat geld uitgeven aan onderwijs, infrastructuur, zorg en veiligheid. 'Nederland heeft private rijkdom en publieke armoede. Het zijn investeringen in maatschappelijke rijkdom' (Volkskrant 2 juni 2000).
Fraude en diefstal bij faillissementen - Bij 73,3% van de faillissementen in Nederland wordt fraude of diefstal gepleegd. De fraude speelt zich voornamelijk af als een ondernemer ziet aankomen dat zijn bedrijf op de fles gaat. Soms neemt de directeur of bestuurder dan forse bedragen op van de bedrijfsrekening, waarmee hij bijvoorbeeld gaat speculeren op de beurs. Ook verdwijnen er op grote schaal goederen uit bedrijven, zoals pc's, machines en allerhande inboedel. Ook de schuldsaneringsregeling voor particulieren, werkt niet goed. De schuldeisers hebben meestal het nakijken, de schuldenaar kan te gemakkelijk in herhaling vervallen. Bedrijfsmiddelen, zoals auto's, worden flink onder de marktprijs verkocht aan bekenden (Telegraaf 6 juni 2000).
Tv-sponsoring geneesmiddelen - Deze week keurde de Eerste Kamer een wijziging van de Mediawet goed die het verbod opheft op sponsoring van tv-programma's door geneesmiddelenproducenten. De wetswijziging hangt samen met de implementatie van de Europese richtlijn die eerder tot de samenstelling van een lijst van evenementen van 'nationaal belang' leidde. De opheffing van het verbod geldt alleen voor de commerciële omroepen. Het Commissariaat voor de Media vindt de sponsoring door geneesmiddelenfabrikanten ongeoorloofd, maar kan er niets tegen doen (Volkskrant 9 juni 2000).
Staat verkoopt KPN-belang - De Nederlandse staat gaat zijn aandelen KPN ter waarde van 48 miljard gulden (43,25 procent) verkopen. Het kabinet constateert dat op de internationale telecommarkt 'een grote dynamiek' is ontstaan - fusies en overnames zijn aan de orde van de dag - en concludeert daaruit dat de telecommarkt 'steeds meer een normale markt wordt', waarin de deelneming van de overheid niet meer past (Volkskrant 10 juni 2000).
Maffia arriveert op Wall Street - Woensdag zijn 120 mensen gearresteerd in verband met een grootscheepse fraudezaak op de beurs, waarbij de vijf grote maffia-families uit New York een samenwerkingsverband waren aangegaan in de beleggingsfirma DMN Capital Investments Inc. De maffia is, aangetrokken door de enorme stijging van de aandelenkoersen van de afgelopen jaren, geïnfiltreerd op Wall Street. Behalve een aantal maffiosi werden ook tientallen beursmakelaars, beleggingsadviseurs en een voormalige politierechercheur opgepakt. Makelaars werden omgekocht om aandelen aan te prijzen en zo de koers op te drijven. Geweld en dreigementen werden niet geschuwd. De groep probeerde de pensioenfondsen van enkele vakbonden uit te melken. Een corrupte beleggingsadviseur uit San Francisco regelde dat een deel van het geld werd belegd in bedrijven waarin de maffia en corrupte vakbondsfunctionarissen aandelen hadden (Volkskrant 15 juni 2000).
Vivendi (ooit waterleiding) en Seagram (vooral drank) willen samen groot worden in entertainment. Bedrijven gaan steeds sneller wat anders doen door veeleisende aandeelhouders (Volkskrant 15 juni 2000).
Sponsoring kennisnet - PvdA, CDA, D66, GroenLinks en SP eisen dat minister Hermans van Onderwijs afziet van zijn plannen om kennisnet, het educatieve computernet voor scholen, te laten sponsoren door het bedrijfsleven. De fracties vrezen dat de overheid de regie op het netwerk verliest als de invloed van bedrijven op educatieve software te groot wordt. Ook vindt de Kamermeerderheid dat kennisnet niet ten prooi mag vallen aan reclame. Alleen Hermans' eigen partij, de VVD, ziet grote mogelijkheden in de samenwerking met het bedrijfsleven. Hermans: 'Als wij bedrijven nu niet bij kennisnet betrekken, dan zoeken zij een andere weg naar de leerlingen; namelijk via internet. Dan hebben wij dus het nakijken, terwijl bedrijven nu juist een heleboel creativiteit en investeringen kunnen meebrengen. Die impuls van de markt heeft kennisnet nodig. Ik ga hoe dan ook uitzoeken wat de mogelijkheden zijn' (Volkskrant 21, 22 juni 2000).
Herfkens: Landbouwbeleid EU schandalig - Europa heeft landbouw buiten de Wereldhandelsorganisatie gehouden. Ontwikkelingslanden kunnen hun producten daarom niet afzetten in Europa. Beleidsdoelen van het landbouw-, het handels- en het ontwikkelingsbeleid moeten met elkaar in overeenstemming zijn en elkaar niet frustreren. Dit is op nationaal niveau al een moeilijke opgave, maar op Europees niveau nog meer. Want er is helemaal geen Europees ontwikkelingsbeleid (Volkskrant 27 juni 2000).
Kennis menselijk genoom beschikbaar - Het Menselijk Genoom Project is bijna voltooid. Wetenschappers uit Japan, Euopa en de Verenigde Staten hebben gegevens via internet beschikbaar gesteld. De nieuwe kennis wordt gezien als 'een gezamenlijk erfdeel van de mensheid'. Het is de bedoeling dat de onderzoeksgegevens worden samengevoegd met die van de Amerikaanse privé-onderneming Celera Genomics. Men wil dat het 'gezamenlijk erfdeel' vrij toegankelijk zal zijn voor alle onderzoekers. Het project mag niet worden gemonopoliseerd. Celera Genomics stelde zijn resultaten maar mondjesmaat en deels tegen betaling beschikbaar (Volkskrant 27 juni 2000).
Russische ruimtecapsule Zvezda gelanceerd met reclame van Pizzahut (NRC 12 juli 2000).
Aandelen voor werknemers - De FNV klaagt over de uitwassen van optieregelingen voor topmanagers, maar wil nu wel zelf meedoen. Na elke arbeider zijn eigen auto, nu elke werknemer zijn eigen optieregeling? 'De vakbeweging als rood bolwerk bestaat al decennia niet meer', zegt FNV- voorzitter De Waal. De FNV pleit voor personeelsbrede optie- en aandelenregelingen. De vrees dat hiermee werknemers kleine kapitalisten worden die zich van de sociale vakbeweging afwenden, heeft de bond achter zich gelaten. Sinds het Nieuwe Koers Akkoord tussen vakbonden en werknemers in 1993 dat ruimte gaf voor decentrale afspraken, is veel meer sprake van verschillen in de CAO's van de ruim tweehonderd bedrijfstakken. Daarmee werd de weg geopend voor meer individuele regelingen. Optieregelingen kwamen de afgelopen jaren al mondjesmaat voor, bij banken. Vanaf 1980 steden de aandelenkoersen sterk. Overnames of fusies waren sindsdien aan de orde van de dag. De invloed van de kapitaalmarkten op bedrijven werd steeds groter. Managers vragen zich allereerst af hoe hun bedrijf het doet op de beurs (NRC 12 juli 2000).
De day traders - In de huiskamer probeert een groeiend leger daghandelaren via de eigen pc geld te verdienen door veel en vaak aandelen te kopen en te verkopen. Handelen als een videospelletje, fulltime achter het beeldscherm. Het is riskant. Driekwart van de vijftigduizend day traders in Amerika lijdt verlies.
Cory Friedman koopt honderd aandelen Bea Systems (beas) op de Nasdaq voor 74 1/6 dollar per stuk. Hij heeft geen flauw idee wat Bea Systems doet. 'Het gaat omhoog, dus ik koop.' Drie minuten en 23 seconden later heeft hij de aandelen voor 75 dollar van de hand gedaan. Hij spreekt met ontzag over een collega die dagelijks slechts van negen tot half twaalf werkt en twee miljoen per jaar verdient. 'Dat is het soort leven dat ik wil. So shoot me, I am lazy.' Met de opkomst van online effectenmakelaars als E*trade, Charles Schwab, Datek en Ameritrade is het kopen van aandelen via internet voor Amerikanen een nationaal tijdverdrijf geworden. Er verschenen bedrijfjes die zich specifiek richten op deze professionals. Ze bieden hard- en software aan waarmee effectenmakelaars kunnen worden omzeild. Friedman zit op de 22ste verdieping van een wolkenkrabber met zestig andere day traders aan lange tafels. De gemiddelde leeftijd ligt onder de dertig. Overal bewegen vingers razendsnel over toetsenborden, de blik is strak gericht op de monitoren.
Marjorie woont in een chic appartement aan de Upper East Side. Ze heeft een kamer voor haar aandelenhandel ingericht, met een pc en een reusachtige tv die staat afgesteld op cnbc, een 24-uurs zakelijk nieuwskanaal. Ze schaamt zich voor haar beroep. Vandaag koopt ze honderd aandelen Internet Capital Group (icge). Zodra ze de transactie via haar online broker heeft doorgegeven, wijst ze vol afschuw naar haar tv. 'Oh my God. It's going down'. Praat ze niet tegen de tv, dan richt ze haar retorische vragen wel tot haar golden retriever die zijn zenuwachtige baasje gelaten observeert. Ze vindt haar werk niet leuk: 'Ik háát het. Het gaat alleen maar om getalletjes. Ik ben één grote bundel zenuwen. Voortdurend bang dat de markt in elkaar stort. Maar ik verdien veel geld.' Voordat ze zich op day trading stortte, werkte ze als psycholoog. Eerst bij een instituut voor beroepskeuzetesten, later begeleidde ze doofstomme kinderen. Ze had een hartgrondige hekel aan haar werk en verdiende er naar haar smaak niet genoeg mee. Ze vertelt dat haar echtgenoot, accountant bij een grote New-Yorkse bank, sinds haar nieuwe werk helemaal opnieuw verliefd op haar is geworden. Als ze haar hond uitlaat in Central Park gaat de pieper mee. Gaat de Nasdaq omlaag, dan wordt ze automatisch opgepiept. Twee keer per week gaat ze naar de sportschool. Vanaf de StairMaster kan ze de koersen volgen. Ze hoort niet veel meer van haar vriendinnen. Toen haar schoonvader onlangs overleed en op een doordeweekse dag werd begraven, is ze niet naar de rouwdienst gegaan. Ze kan niet weg. Toen ze een keer naar de film ging verloor ze 19.000 dollar.
Het negatieve imago van hun beroep danken day traders aan Mark Barton die vorig jaar een half miljoen dollar verloor. Het bedrijf All-Tech waar Barton werkte, liet zijn verlies ongecontroleerd oplopen. Toen hij binnen twee weken 85.000 dollar er doorheen had gejaagd, werd zijn rekening geblokkeerd. Een dag later sloeg hij vrouw en kinderen met een hamer de schedel in en schoot hij in het kantoor van All-Tech negen mensen dood.
Volgens schattingen zijn er in Nederland enkele duizenden daghandelaren. Maar de orderverwerking bij de leidende internetbank Alex op de Amsterdamse effectenbeurs, duurt minuten in plaats van seconden. Binnenkort verwacht Alex een sneller systeem. De verwachting is dat het aantal daghandelaren op de Amsterdamse beurs dan zal toenemen (NRC 5 aug 2000).
Polis tegen wachtlijsten - Wie fors meer betaalt kan de ellenlange wachtlijsten die onder meer voor hartoperaties bestaan omzeilen. Aegon biedt voor tweehonderd gulden per maand een behandeling in een Amerikaanse topkliniek. Daarmee lijkt een nieuwe stap gezet in de groeiende tweedeling tussen 'arme' en 'rijke' zieken. De allerrijksten in ons land maken al langer gebruik van de mogelijkheid om wachtlijsten te omzeilen door zich in het buitenland te laten behandelen. Zo bestaan er bijvoorbeeld speciale zorgmakelaars die welgestelden op eigen kosten naar Zwitserse klinieken vliegen om zich te laten opereren. Ook zijn er bedrijven die op deze manier hun raad van bestuur jaarlijks een medische check-up laten ondergaan, zonder zich om wachtlijsten te hoeven bekommeren. Aegon zegt dit soort snelle zorg met het nieuwe product voor een bredere groep toegankelijk te maken (Telegraaf 2 september 2000).
Medlook en KPN Mobile bieden huisartsen en specialisten een gratis wap-telefoon aan op voorwaarde is dat zij zich laten registreren bij Medlook, dat medische dossiers ontwikkelt op internet (Volkskrant 12 sep 2000).
Jeugdbendes steeds gewelddadiger - Nederland gaat gebukt onder een golf van jeugdbendes. De reden voor de huidige geweldsuitbarsting van jeugdcriminelen is terug te brengen naar pure hebzucht, aldus socioloog Kleijer die jeugdbendes in Nederland onderzoekt. 'De economie viert haar hoogtijdagen. Iedereen heeft leuke hebbedingetjes als mobiele telefoons, dure merkkleding of een scooter. Jongeren met een slecht toekomstperspectief hebben die mogelijkheid niet' (News.nl 13 sep 2000).
Van Aartsen: geef bedrijven rol in VN - Jozias van Aartsen bepleitte donderdag in zijn toespraak in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties het bedrijfsleven structureel te betrekken bij het werk van VN. 'We moeten ons afvragen: wie bestiert in werkelijkheid de wereld van vandaag?' De VN moet af van de 'reflex' uit jaren zeventig dat het bedrijfsleven niet deugt en daarom op afstand moet worden gehouden, zei de minister in een toelichting. De ontwikkeling van bedrijven als Shell 'na een paar drama's' - de schade die de olieboringen in Nigeria toebrachten aan het Ogoni-volk en het milieu, en de plannen om een boorplatform in de Noordzee te dumpen - laat volgens de VVD'er zien dat het bedrijfsleven zich steeds meer bewust is van zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid en zelf ook belang heeft bij een betere wereld. 'Natuurlijk zijn bedrijven er om winst te maken', hield hij zijn gehoor voor. 'Maar zonder planeet, geen winst' (Volkskrant 15 sep 2000).
Hedonisme verdringt solidariteit - De afgelopen twintig jaar heeft zich in ons land een revolutie voltrokken. De verzorgingsstaat werd ingeruild voor een zakelijke waarborgstaat. De overheid verstrekt steeds minder garanties en laat meer over aan de markt. De publieke zaak is verweesd. Zij die in de frontlinie staan van de dagelijkse werkelijkheid hebben hun vertrouwen in de overheid verloren. Cynisme uit zelfbehoud is het gevolg. Door de aanhoudende economische groei van de laatste jaren moeten overheid, zorg, onderwijs concurreren met de marktsalarissen. Dat lukt slecht. Verpleegkundigen komen uit Zuid-Afrika, kinderen gaan vier dagen per week naar school, er staan onbevoegden voor de klas. Een gediplomeerd verpleger met een HBO-opleiding en twee jaar ervaring verdient 2165,- netto. Er is sprake van een bezoedeling van het imago van het werk in deze sectoren. Het begon ermee dat 'de maakbaarheid van de samenleving' als pretentieus concept uit het raam werd gegooid. In het kielzog van de zelfrelativering van de politiek werd de hele publieke sector gediskwalificeerd als inefficiënt en ineffectief in vergelijking met de potenties van de markt. Meer en meer politici vielen voor het neoliberalisme. 'Minder overheid en meer markt' werd voor vrijwel elke moderne partij het uitgangspunt. Privatisering, deregulering, decentralisering en budgettering werden de instrumenten van dit beleid. Alle sociale wetten zijn door de molen gegaan en zijn vrijwel zonder uitzondering verslechterd. De arbeidstijdenwet werd verruimd. De sociale volkshuisvesting is bijna geheel ontmanteld. De zorg werd gebudgetteerd en de uitgavengroei onder Paars I gemaximeerd op jaarlijks 1,3 procent. Het onderwijs kreeg te maken met systematische tekorten terwijl de verantwoordelijkheid in belangrijke mate werd gedecentraliseerd. De NS werd verzelfstandigd. Nutstaken als gas en elektra werden klaar gemaakt voor de markt. De PTT werd KPN en ging naar de markt. Paars heeft 25 miljard aan lastenverlichting voor bedrijven en burgers doorgevoerd. De bescherming nam af en er kwam markt-dynamiek voor in de plaats. Deze herijking leidde naast eindeloze verrijking voor enkelen aan de top en loonstijging voor de meerderheid, kortom particuliere rijkdom, tot publieke armoede. Kankerpatiënten moeten in 13 van de 21 bestralingscentra drie tot zeven weken wachten op een behandeling. Het aantal wachtenden voor een open-hartoperatie neemt weer toe. Wegens een tekort aan bedden wordt er met patiënten geleurd. Meer dan 10.000 mensen wachten op een plaats in een verpleeghuis, ruim 32.000 mensen wachten op een plekje in een verzorgingshuis. Bijna 60.000 mensen krijgen geen of onvoldoende thuiszorg. Bijna 10.000 kinderen wachten op hulp of een plaats in een instelling. Deze cijfers zijn al jaren bekend. Waar de publieke sector tekort schiet, bereidt zij de weg voor de commercie. AEGON heeft nu een polis die de verzekerde een behandeling in het buitenland garandeert. Er is voorrangszorg in particuliere klinieken en bedrijvenpoli’s. Tweedeling zien we ook ontstaan in het onderwijs. Privé-scholen (40.000 gulden per kind per jaar) werden door de politiek goedgekeurd. Het belang van sponsoring in het onderwijs neemt toe, net als hoge ouderbijdragen. Minister Hermans spreekt eufemistisch over 'differentiatie'. Er is minder aandacht voor de structurele individuele armoede in onze samenleving. Nog steeds groeien bijna 300.000 kinderen in armoede op en loopt het aantal daklozen (waaronder steeds meer gezinnen en kinderen) verder op. Het is één van de grote misverstanden van deze tijd: te denken dat wanneer de door de overheid georganiseerde solidariteit afneemt, de spontane, maatschappelijke solidariteit zal toenemen. De politiek van de afgelopen twintig jaar heeft de vanzelfsprekende solidariteit van de have’s met de have-nots doen verdwijnen. Burgers werden calculerende burgers. Het hedonisme onder het motto 'alles voor vandaag, en vandaag voor alles' kwam ervoor in de plaats, en het individualisme (de ieder-voor-zich-mentaliteit) werd de trend. Het MKB pleitte voor een 45-urige werkweek, VNO/NCW voor de afschaffing van de VUT ten faveure van de individuele prepensionering, het kabinet voor demotie voor oudere werknemers. De kunsten moeten inleveren. Wetenschappers die zich bezig houden met fundamenteel onderzoek moeten vóór ze in aanmerking kunnen komen voor een budget eerst een plan indienen met daarin de marktkansen en sponsormogelijkheden. Het ziekengeld moet naar 70 procent, zegt de WRR. De NS kampt met een gebrek aan zitplaatsen en wil een nieuwe, derde klasse die 'space' moete heten. De waarden die de Westerse beschaving ons gebracht en geleerd heeft, zoals het recht op een menswaardig bestaan voor élk individu, de diepe overtuiging dat élk mens telt omdat we gelijkwaardig zijn, en de vanzelfsprekendheid van solidariteit, lijken hun basis in politiek en samenleving te verliezen. Alles wat we aanraken moet in geld veranderen. Na de Tweede Wereldoorlog startten we de wederopbouw, terwijl we niets hadden en veel in puin lag. Waarom kunnen we, nu het ons economisch zo voor de wind gaat, niet beginnen aan een nieuwe wederopbouw…van de beschaving? - Jan Marijnissen (Volkskrant 16 sep 2000, sp.nl).
Bedrijfsleven en VN - Minister van Buitenlandse Zaken Jozias van Aartsen bepleitte donderdag in zijn toespraak in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties het bedrijfsleven structureel te betrekken bij het werk van de VN. 'We moeten ons afvragen: wie bestiert in werkelijkheid de wereld van vandaag?' De VN moet af van de 'reflex' uit jaren zeventig dat het bedrijfsleven niet deugt: 'We moeten niet ontkennen dat bedrijven macht hebben. Veel bedrijven hebben een omzet die groter is dan de nationale begroting van landen die lid zijn van de VN.' Ondernemingen kunnen helpen bij de bestrijding van armoede of milieuvervuiling. De ontwikkeling van bedrijven als Shell 'na een paar drama's' - de schade die de olieboringen in Nigeria toebrachten aan het Ogoni-volk en het milieu, en de plannen om een boorplatform in de Noordzee te dumpen - laat volgens de VVD'er zien dat het bedrijfsleven zich steeds meer bewust is van zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid: 'Zonder planeet, geen winst' (NRC 18 sep 2000).
Minder, maar kwalitatief beter groen - Henk Don, directeur van het Centraal Planbureau (CPB), en Paul Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) over de toekomst van Nederland: De files en het aantal inwoners zullen toenemen. Maar er is ruimte genoeg. Het zal nodig zijn om natuur niet zomaar heilig te verklaren. Daar moeten we echt van af. We zouden per gebied kijken wat de kosten en de baten zijn om dat als natuurgebied in stand te houden. Dat kan betekenen dat je minder, maar kwalitatief beter groen overhoudt. Mensen houden helemaal niet van open natuur. Ook niet van gesloten natuur trouwens. Donkere aaneengesloten bossen zonder huizen erin vinden ze doodeng. Ze wandelen liever door een mooie villawijk. Open weilanden, vinden we ook zo belangrijk. Maar enquêtes spreken andere taal. Als je aan een allochtoon vraagt of hij de polders mooi vindt, zegt hij: 'Ben ik een koe?' Geef hun maar een park, waar ze kunnen barbecuen en andere mensen kunnen ontmoeten (Parool 19 sep 2000).
'Nederland vol? Wij delen vandaag op ons openingscongres juist een boekje uit waarin we uitleggen dat Nederlanders er de laatste jaren steeds meer ruimte bij hebben gekregen. We recreëren op steeds meer plekken, tweede huizen werden normaler, onze auto's en huizen groter', aldus Wim Derksen van het Ruimtelijk Planbureau (RPB) (Volkskrant 3 okt 2002).
Beste John de Mol - Als mediawoordvoerder van een van de politieke partijen in de Tweede Kamer wil ik graag wat meer weten over je nieuwe programma Ja, ik wil een miljonair. Het bleek te gaan om een programmaconcept dat je kocht uit de Verenigde Staten, waar het eerder al veel persoonlijk leed en massaal leedvermaak had opgeleverd. Je zocht Nederlandse vrouwen die bereid waren hun leven te vergooien aan een huwelijk met een hen onbekende miljonair. Je zocht en vond een zakenrelatie van Endemol die met bungeejumpen de benodigde guldens verzameld had, een aantal dames die bereid waren blind voor z'n banksaldo te gaan, 2,5 miljoen Nederlanders die maar al te graag mee wilden kijken, een ambtenaar van de burgerlijke stand die bereid bleek wet en waarheid ingrijpend te romantiseren om het schijnhuwelijk te voltrekken en een handvol adverteerders die de hoofdprijs wilden betalen om te adverteren op de schutting waarachter het huwelijksbootjespelevaren zich afspeelde. En je organiseerde een illegaal gokspelletje dat je een prijs van een ton kostte en je een veelvoud van dat bedrag opleverde, omdat je miljoenen mensen een zinloos gesprek liet voeren van f 1,99 voor 3 seconden desillusie. Mijn vraag is, waar houdt dit op? Wat is je drijfveer om de voosheid en de afbladderende beschaving te etaleren als het hoogste goed? De tranen, de huigzoenen, elke beweging tussen de lakens; mag ons dan niks bespaard blijven? - Harry van Bommel, mediawoordvoerder van de SP-fractie (Parool 18 okt 2000).
Fiasco dreigt bij veiling tankstations - De komende veiling van pompstations langs de snelweg dreigt een fiasco te worden. De grote oliemaatschappijen mogen meebieden waardoor nieuwkomers kansloos zijn. De macht van de oliemaatschappijen zal toenemen en de prijs van benzine zal stijgen, denkt A. van Weele, hoogleraar inkoopmanagement van de Universiteit Nijenrode. De veiling is 'een exclusief onderonsje tussen olieconcers en het rijk', zegt de Beta, brancheorganisatie van pomphouders (Volkskrant 6 dec 2000). Nieuwkomers laten massaal verstek gaan bij de veiling van benzinestations (Volkskrant 5 dec 2002).
Bestel een boom bij Borg's - Vanaf 3.000 gulden wordt thuis een oogverblindende boom opgetuigd. Geen sprieterige sparren van 20 gulden, maar uitsluitend Luxemburgse Abies Nordmannia. De klandizie komt van heinde en ver naar Wassenaar. 'Sommige klanten willen indruk maken, hebben een diner met de burgemeester. Over een mooi versierde boom willen ze niet nadenken, die stress kopen ze bij mij af' (NRC 9 dec 2000).
Een volgende fase van de beschaving - 'Doordat we nu een goede analyse hebben gemaakt over wat maatschappelijk verantwoord ondernemen in de huidige tijd betekent, heeft ook de FNV er vertrouwen in gekregen dat wetgeving niet nodig is. Er zijn voldoende mogelijkheden om ondernemingen te stimuleren zonder wetgeving. Het is een onomkeerbare trend dat bedrijven in de nieuwe eeuw niet meer kunnen opereren zonder rekening te houden met het milieu en de sociale omstandigheden. Dat zit in de ontwikkeling van het menselijk bewustzijn. We realiseren ons steeds meer dat we met zijn allen in een leefsysteem zitten waar we zuinig op moeten zijn. Ook financiers - aandeelhouders en banken - gaan al rekening houden met deze nieuwe waarden. We komen van een samenleving die in de vorige eeuw in het teken stond van welvaart en emancipatie. Nu gaan we de stap maken naar duurzaamheid. We zijn allemaal aan een reis naar een volgende fase van de beschaving begonnen' (Herman Wijffels (SER), Trouw 16 dec 2000).
Groene aandelen gedumpt - Nu het nieuwe kabinet een einde wil maken aan de fiscale voordelen voor groen beleggen, is de interesse van milieubewuste beleggers snel geslonken. Aandelen in het ABN Amro Groenfonds worden massaal gedumpt (Volkskrant 20 augustus 2002).
Fusies en overnames in 2000 (AD 27 dec 2000)
Door Nederlandse bedrijven
1. Unilever koopt Bestfoods in VS voor 56 miljard gulden
2. ING koopt Rebastar in VS voor 15 miljard gulden
3. Reed Elsevier koopt Harcourt in VS voor 14,9 miljard gulden
4. ING koopt Aetria in VS voor 11,9 miljard gulden
5. Fortis koopt ASR in NL voor 9 miljard gulden
6. Ahold koopt US Food Service in VS voor 8,6 miljard gulden
7. ABN Amro koopt Michigan National in VS voor 7,2 miljard gulden
8. VNU koopt AC Nielsen in VS voor 5,6 miljard gulden
9. Unilever koopt Slim Fast in VS voor 5,3 miljard gulden
10. CMG koopt Admiral in GB voor 5,1 miljard gulden
Internationaal
1. America Online koopt Time Warner in VS voor 164,7 miljard dollar
2. Glaxo Wellcome koopt SmithCline Beecham in VS voor 76 miljard dollar
3. Deutsche Telekom koopt Voice Stream Wireless in Vs voor 54,8 miljard dollar
4. France Telecom koopt Orange in GB voor 46 miljard dollar
5. General Electric koopt Honeywell in VS voor 45,2 miljard dollar
6. Chevron koopt Texaco in VS voor 42,9 miljard dollar
7. JDS Uniphase koopt SDL in VS voor 41, miljard dollar
8. Vivendi koopt Seagram in Canada voor 40,4 miljard dollar
9. Pacific Century Cyber Works koopt Cable & Wirelss HKT in GB voor 37,4 miljard dollar
10. Chase Manhattan koopt J.P.Morgan in VS voor 33,6 miljard dollar
Kerkzakje Urk - Kerkgangers op Urk stoppen tijdens de traditionele kerstcollecte voor de Interkerkelijke Stichting Ethiopië/Eritrea fl. 212.479,50 in de collectebussen (Telegraaf 27 dec 2000).
Gasunie is tegenstander van de snelle volledige liberalisering van de Europese markt - Hoge gasprijzen in Engeland laten zien dat een al jaren geliberaliseerde markt niet per definitie tot lagere prijzen leidt. En in het Amerikaanse Californië kost vanwege de kou, te lage voorraden en een kapotte leiding een kubieke meter gas op de groothandelsmarkt ettelijke malen meer dan de prijs die Gasunie in rekening brengt (Het Financieele Dagblad 27 dec 2000).
Achtergehouden toeslag - Duizenden uitzendkrachten werkzaam in de sorteercentra van PTT-Post krijgen hun toeslag voor overuren niet betaald. Medio oktober ontdekte FNV Bondgenoten dat de 15.000 uitzendwerkers in sorteercentra van PTT de CAO-verhoging van 3,9 procent niet kregen. Ook bleken de uitzendbureaus de salarisverhoging van augustus 1999 niet te hebben betaald (Spits 28 dec 2000).
Zeepbel
Een keer per generatie worden beleggers opgedweept en verliezen aandelenkoersen elk verband met de werkelijkheid. Tien jaar stegen de koersen. Internet kwam en duizenden nieuwe bedrijven zagen het licht. Ondernemen werd mode, een eigen bedrijf de norm. Echte kerels lieten degelijke werkgevers in de steek om voor zichzelf te beginnen. Watjes beperkten zich tot een gokje op de beurs. Alleen domoren misten de boot. De economie draaide op volle toeren, de inflatie bleef in toom. Maar dan spat de zeepbel uiteen. Maart 2000: de Nasdaq zette een duikvlucht in die het hele jaar zou aanhouden. Beleggingsfondsen gespecialiseerd in internet maakten akelige smakken. De eerste prominente internetbedrijven gingen failliet: Boo.com en Boxman. In het najaar lag de telecomsector onder vuur. Daarop volgden winstwaarschuwingen van erkende technologiefondsen als Apple, Dell, Intel en Microsoft. Aan het begin van de winter werd opeens hardop getwijfeld aan de groeiprognoses van de gehele economie. In de tweede helft van het jaar verloren 36.000 werknemers bij Amerikaanse internetbedrijven hun baan. In Nederland kreeg de ommezwaai een boegbeeld in de persoon van Nina Brink. De beursgang van haar World Online werd een debacle, zelf werd zij de verpersoonlijking van het kwaad. Terwijl de dotcom-ondernemingen snel aan glans verloren, waren de grote telecombedrijven in de zomer bezig zich voor tientallen miljarden in de schulden te steken met de opvolger van de GSM-telefoon en UMTS-technologie, ondanks waarschuwingen voorzichtig te zijn. Eind 2000 ontstond vrees voor inflatie, aangewakkerd door de olieprijs en hoge looneisen. Japan rapporteerde slechte cijfers en werkloosheid. In de VS wordt rekening gehouden met dalende groei. Het consumentenvertrouwen daalt. Ook Nederland stelt de groeiprognose voor 2001 bij. Hoogleraar economie Van Witteloostuijn: 'Die hele ouderwetse mechanismen werken nog. Dat is slecht voor de hele economie, maar in het bijzonder voor die nieuwe fondsen omdat die deels gebouwd zijn op de verwachting dat er een inflatievrij tijdperk zal aanbreken.' Voor aanhangers van de zeepbel-theorie laat 2000 maar één conclusie toe: in de tweede helft van de jaren negentig is een immense bel opgeblazen die nu schoksgewijs leegloopt. De 'zeepbel' legt de nadruk op verblindende hebzucht en kuddegedrag. Pas als de goudkoorts mensen naar de beurs trekt die er voorheen niet waren, krijgt de zeepbel volume. Zeepbellen vertonen in de euforische fase een aantal bijverschijnselen. Een daarvan is ongekende consumptiedrift. Sparen is uit, spenderen in. Zo ontwikkelden de Japanners in de jaren tachtig een passie voor impressionistische schilderijen. Bubbels gaan in de boom-fase steevast gepaard met bedenkelijke praktijken, variërend van rekkelijk boekhouden tot regelrechte corruptie. En, een bubbel is geen bubbel zonder veelbelovende theorie die een nieuwe wereldorde aankondigt: een economie zonder recessies, de Nieuwe Economie. Het was typisch voor een zeepbel, zegt historicus-bankier Chancellor. 'Als de markt het denken bepaalt en het denkwerk niet langer de markt drijft, dan weet je dat er iets mis is.' Voorspellingen over een immense groei van het net - het aantal aansluitingen, het aantal regelmatige gebruikers - hielpen de bel opblazen. Iedereen probeerde aan boord te klauteren. Jonge ondernemers brachten bedrijven naar de beurs, geholpen door bankiers en voorgefinancierd door beheerders van risicokapitaal. Ondernemers van het oude stempel beloofden hoge investeringen in het medium van de toekomst. Internet maakte van thuisbeleggen een nieuw tijdverdrijf voor particulieren. De 14-jarige zoon van een kweker mocht er over vertellen in het Jeugdjournaal. De opzienbarende consumptiedrift veranderde het aanzien van Nederland en is overal zichtbaar: aan auto's, interieurs, kleding, reisbestemmingen. Langzaam komt er ook oog voor de bedenkelijke praktijken. De beursgang van het Belgische softwarebedrijf Lernout & Hauspie stelde teleur en onderzoek bracht de ene na de andere malversatie aan het licht. De Neuer Markt in Duitsland, de beurs voor jonge technologiebedrijven, wordt geplaagd door schandalen: tegen drie bedrijven lopen onderzoeken in verband met fraude en voorkennis, twee directeuren van een ander bedrijf werden gearresteerd. In de VS beginnen aandeelhouders rechtszaken tegen AT&T, Coca-Cola, Dell, Gateway en Mp3.com. De beursgang van World Online houdt de bekendste advocaten van Nederland bezig. Chancellor: 'Rechtszaken en zondebokken zie je aan het eind van iedere bubbel.' Ook de immense populariteit van opties voor topmanagers hebben de zeepbel helpen opblazen. Aandelenopties gaven managers een geweldige motivatie om de koersen op te drijven. Eigenlijk zouden die opties in de winst- en verlies rekening verwerkt moeten worden, meent Chancellor. Het zijn niets anders dan vergoedingen en daarmee een passiva. 'Als bijvoorbeeld Cisco dat had gedaan, dan had het bedrijf drie of vier jaar geen winst laten zien.' Ook vindt Chancellor het onverteerbaar dat grote Amerikaanse bedrijven als Intel de beleggingswinsten van risicovolle beleggingsportefeuilles als winst uit gewone bedrijfsvoering mogen opvoeren. 'Wie gelooft er nu dat Intel honderden miljoenen per kwartaal uit beleggingen kan blijven genereren? Dat is gewoon corruptie.' Wie er snel bij is kan van een bubbel profiteren, wie niet snel genoeg weg is komt met zijn vingers tussen de spaken. 'De internetbubbel en de TMT-gekte zijn onderdelen van een groter geheel: een op schulden gebouwde Amerikaanse economie. Pas als dat tot iedereen doordringt en de koers van de dollar daalt, is de lucht er volledig uit' (NRC 30 dec 2000).
Voornemens egocentisch - Goede voornemens voor het nieuwe jaar zijn vrijwel altijd egocentrisch van aard. Mensen denken niet gauw aan activiteiten die bijdragen aan een betere leefomgeving, wel aan 'stoppen met roken' en 'lijnen', zo blijkt uit onderzoek dat het Nipo verrichtte in opdracht van Sire (Stichting Ideële Reclame) (Nederlands Dagblad 30 dec 2000).
Advocaten: torenhoge claims - Drie dagen na de brand zijn in Volendam de eerste letselschadeadvocaten gearriveerd. Zij voorspellen hoge schadeclaims. Neem een jong voetbaltalentje met een carrière bij Ajax in het vooruitzicht. 'Het verlies aan verdienvermogen wordt meegerekend. De verzekeraar zal roepen dat zo'n talentje hooguit bij Den Bosch zou voetballen. Dat wordt dan inzet van onderhandeling', aldus De Witte Advocaten voor Schade- en Personenletsel). De Witte is zich bewust van het soms dubieuze imago van letselschadeadvocaten. 'In Nederland racen ze niet achter ambulances aan om opdrachten binnen te hengelen, zoals in Amerika wel gebeurt. Wel zijn we met onderzoek begonnen. We kijken zorgvuldig naar vergunningen en overheidscontroles, om te voorkomen dat bewijsmateriaal verdwijnt.' Hoogleraar C. Stolker (Leids instituut voor rechtswetenschappelijk onderzoek) vindt het gedrag van de letselschadeadvocaten genant. Hij waarschuwt voor 'profileringsdrang'. Advocaten zijn maar in één ding geïnteresseerd. Of ze een schuldige partij kunnen vinden. Liefst met een grote portemonnee. 'Het is nogal vroeg om twee dagen na de ramp, nog voor een onafhankelijk onderzoek is vormgegeven, met honderden miljoenen te schermen' (Volkskrant 4 jan 2001).
De nieuwe kastelen - Op verschillende plaatsen in Nederland verschijnen ommuurde bastions die lijken op middeleeuwse kastelen. Binnen de muren bevinden zich dure woningen. Ook Vinex-wijken krijgen het karakter van een vesting. De kastelenarchitectuur begon in 1987 met het nieuwe hoofdkantoor van de toenmalige Middenstandsbank in de Amsterdamse Bijlmer. Zeven jaar later ontstond het kasteel van gasbedrijf Midden-Kennemerland in Heemskerk, met kantelen in de vorm van bloembakken en de torentjes met puntdaken, gedeeltelijk door water omgeven. Sinds midden jaren negentig is het hard gegaan met de burchten. Helmond (1996), Leek (1998), Amersfoort. Almere laat een echt 'oud' kasteel bouwen, compleet met donjon van 46 meter, slotgracht en kruidentuinen. Ook Vlaardingen en Coevorden hebben kastelenplannen. De verschijning van de kastelen in Nederland hangt samen met de opkomst van het postmodernisme. Traditionalistische architecten zoeken de oude, vertrouwde Nederlandse stad van voor de automobiel. In deze tijd, waarin alles verandert, ontstaat behoefte aan een eigen herkenbare, geborgen plek. Hoe revolutionair de kastelen ook zijn, er is ook een duistere kant. De nieuwe kastelen moeten 'defensable spaces' worden. Officieel worden de binnenterreinen van de kastelen openbaar, maar in de praktijk zal iemand die er niets te zoeken heeft, ze niet gauw betreden. De kastelen wenden zich af van hun omgeving. Dit defensieve karakter plus het gegeven dat de kasteelwoningen door hun zeker voor Nederlandse begrippen grote luxe zijn bedoeld voor het bovenste segment van de huizenmarkt, maakt dat de kasteelwoningen onvervalste bastions voor de rijken zullen zijn. De kastelen van Haverleij zijn een eerste stap op weg naar de 'gated communities' die Amerika al lange tijd kent. Steden als Las Vegas en Los Angeles worden geplaagd door woningvestingen die de openbare ruimte hebben gereduceerd tot corridors tussen blinde muren. Veilig verschanst achter hun vestingmuren, kunnen bewoners wonen en recreëren op eigen golf- en tennisbanen. Als er zich al geen supermarkt op het terrein bevindt, dan laten ze bezorgdiensten de boodschappen bezorgen (NRC 5 jan 2001).
Run op woningen IJburg - Een speculant riep studenten op zich in te laten schrijven voor een woning in de nieuwe woonwijk IJburg te Amsterdam. Studenten die een woning krijgen toegewezen ontvangen vijfduizend gulden van de speculant die de woning overneemt (Het Parool 12 jan 2001).
Spinozastraat, centrum Amsterdam. Bedreigingen, scheldpartijen, lijm in sloten, niets is de gebroeders Inden, eigenaren van het pand in de Spinzastraat te dol om de huurders weg te krijgen. Het begon allemaal toen de huurders huurverlaging wisten te bewerkstelligen. In minder dan een jaar tijd werden vijf van de negen huurders weggepest. Er deden zich 115 incidenten voor. De politie kwam 32 keer opdraven. De eigenaren lieten een 'goede bekende' in het pand wonen, een drugverslaafde die zoveel mogelijk bewoners tracht weg te pesten. De eigenaar hielp een handje mee. De woningen werden binnengeslopen. Etagedeuren werden van buiten op slot gedraaid. Er werd lijm in de sloten gespoten. Men vond vuilnis voor de deur. In de vroege uren werden luidsprekers op de gang gezet met keiharde muziek. Familie en vrienden werden benaderd en er werden toespelingen gemaakt. Een anonieme beller liet weten erg goed op de hoogte te zijn van het privéleven van een huurder. Het geval aan de Spinozastraat staat niet op zichzelf. Intimidatie van huurders komt regelmatig voor (bewoners.net [2000]).
Milieu kwijnt weg onder welvaart - De levensomstandigheden op aarde dreigen aanzienlijk te verslechteren als het milieu in de politiek niet meer aandacht krijgt, aldus het Amerikaanse Worldwatch-instituut. De politiek moet de komende generaties een stabiele leefomgeving garanderen. Anders delft het milieu het onderspit met niet meer te herstellen schade. In het rapport schetst de organisatie een somber beeld over de situatie op aarde. Op de Noordpool is meer dan 40 procent van het ijs verdwenen. Wereldwijd is een kwart van het koraalrif verloren gegaan. Bestrijding van de armoede en een vermindering van het gebruik van fossiele brandstoffen moeten prioriteit krijgen,. Nu moeten 1,2 miljard mensen rondkomen met nog geen drie gulden per dag. Het gevolg is dat ze het milieu sterk belasten om te overleven. Ze doen dat door bossen om te hakken en door te jagen op beschermde diersoorten, aldus het instituut. Volgens Worldwatch heeft de politiek in de jaren negentig een historische kans laten lopen om milieuvriendelijker maatregelen te nemen. Economisch zat het mee en was er dus volop financiële ruimte voor dergelijke stappen( Telegraaf 15 jan 2001).
Op een heuvel in El Salvador - De heuvel werd bebouwd, met villa's, zwembaden en gazons. Bomen werden gekapt. Zaterdag kwam de heuvel naar beneden, villa's en villabewoners meesleurend, bovenop de bescheidener woningen van de middenklassewijk Las Colinas. Honderden mensen werden levend begraven. 'En nu gaan ze ons weer wijsmaken dat deze mensen omgekomen zijn in een aardbeving', zegt een milieuactivist. Het gemeentebestuur van Santa Tecla, El Salvador, wist dat het gevaarlijk zou zijn om de heuvel bij de wijk Las Colinas van bomen te ontdoen en met huizen te bebouwen. Genadeloze geldzucht van bouwondernemers en projectontwikkelaars en bevolkingsgroei hebben tot ontbossing geleid. Het patroon vertoont zich van China en Indonesië tot in heel Zuid-Amerika. Maar het kleine, Centraal-Amerikaanse El Salvador is het dichtstbevolkte land van het continent. Van een vrijwel volledig bebost land is het in enkele generaties veranderd in een semi-woestijn. In het warme oosten van El Salvador is de gemiddelde temperatuur tussen 1970 en 1990 met ruim 3 graden gestegen. De regering verwacht dat het tegen 2005 buitengewoon moeilijk zal worden de drinkwatervoorziening in de steden nog op peil te houden. De verdroging jaagt boeren in versneld tempo naar de stad, de drinkwaterreservoirs worden steeds leger, de luchtvervuiling steeds erger. Wie veel geld heeft vertrekt naar de VS, waar een miljoen Salvadoranen wonen. Wie toch in El Salvador moet zijn, probeert een villa buiten de stad te krijgen, het liefst op een heuvel, boven stof en smog verheven, op de heuvel boven Las Colinas in Santa Tecla bijvoorbeeld (Trouw 17 jan 2001).
Miljonairs extra alert op kidnap - De top van ondernemend Nederland heeft vergaande maatregelen genomen om zich te wapenen tegen kidnappers. Om voorbereid te zijn op een eventuele ontvoering hebben honderden captains of industry, multimiljonairs en hun families wangslijm, haren, vinger- en tandafdrukken afgestaan en zijn er 'geurarchieven' aangelegd. Dit om direct meer richting te geven aan een grootscheeps onderzoek indien er een ontvoering is. Er is sprake van een trend. Een beveiligingsdirecteur: 'Bedrijven en hun families dienen zich af te vragen: als wij met een ontvoering worden geconfronteerd, zijn wij dan voldoende voorbereid. Bij aanvang sta je op aanzienlijke achterstand als je je niet hebt voorbereid op die situatie' (Telegraaf 20 jan 2001).
Marktwerking in de sociale zekerheid
De privatisering van de 'reïntegratiemarkt' is mislukt. Het doel was: moeilijk plaatsbare werklozen en arbeidsongeschikten sneller helpen bij het vinden van werk. Met meer transparantie van de markt voor reïntegratiebedrijven, met meer concurrentie en zonder negatieve effecten voor WW'ers en WAO'ers. Maar de privatisering van de reïntegratiemarkt is mislukt, zegt het College van Toezicht Sociale Verzekeringen (CTSV). De nieuwe markt is te weinig transparant, de concurrentie is eerder belemmerd en de moeilijk plaatsbare WW'ers en WAO'ers schieten er weinig mee op. De aanbestedingsprocedure waartoe minister Vermeend en staatssecretaris Hoogervorst opdracht gaven, is niet eerlijk verlopen. Er zijn bedrijven bevoordeeld. Zij zullen de markt afromen terwijl de moeilijk plaatsbare gevallen tussen wal en schip belanden. De overheid ziet privatiseringen steeds mislukken: het openbaar vervoer, de energiesector, de begeleiding van WAO'ers, de veiling van telecomfrequenties (UMTS), de energiesector. De nieuwe markten zijn te weinig transparant, of de concurrentie wordt eerder belemmerd dan bevorderd. Klanten schieten er weinig mee op (NRC 24 jan 2001).
Marktwerking in de sociale zekerheid werd jarenlang door de politiek gepropageerd. De UVI's (uitvoeringsinstellingen) van GAK, GUO, Cadans, USZO en SFB mochten commerciëler worden. Er kwamen holdingstructuren, slimme constructies, commerciële bedrijfspoten, hogere salarissen, raden van commissarissen, dienstauto's met chauffeur. Maar eind '99 besloot het kabinet in een koerswending van 180 graden de privatiseringsgedachte overboord te gooien. Den Haag eist per brief medewerking aan het 'ontvlechtingsproces'. De afgelopen jaren liepen door de marktwerking steeds meer publieke en private gelden door elkaar. Nu gebouwen, computersystemen, interne huisvesting en personeel allemaal 'ontvlecht' moeten worden, is het niet altijd even helder waar de publieke en waar de private geldstroom loopt. Een vertrouwelijk accountantsonderzoek naar de SFB-groep bijvoorbeeld (het voormalige Sociaal Fonds Bouwnijverheid) was zeer kritisch: 'Inhoud rapportages raad van bestuur en raad van commissarissen onvoldoende', 'beperkt inzicht in holdingkosten', 'discutabele sleutel toerekening holdingskosten aan UOSV', 'geïntegreerde systemen bemoeilijken ontvlechting'. Een directeur, tevens vice-voorzitter van de raad van bestuur van de SFB Groep vertrok vrijwillig nadat hij eerst een 'exitregeling' van 1,5 miljoen gulden had bedongen, een bedrag dat uit de UOSV-pot is betaald en dat niet gemeld werd aan toezichthouder CTSV. Zijn vaste dienstverband blijkt omgezet in 'een dienstverband als adviseur'. Daar staat een bedrag tegenover van 400.000 gulden, ongeveer zijn vroegere salaris. Een betrokkene die anoniem wil blijven: 'De holdings mochten met de UVI's snuffelen aan de marktwerking, waarna ze de worst weer hebben afgepakt. Maar inmiddels weten we wél hoe het ruikt. Ze moeten nu dus niet gaan zeuren over een aantal erfenissen, zoals een afvloeiingsregeling van 1,5 miljoen uit publieke gelden. Wij moesten toch als het bedrijfsleven werken? Nou, zo gaat dat daar dus' (NRC 24 jan 2001).
'No cure no pay' rukt op - Beleggers die zich gedupeerd voelen in de beursgang van ViaNetworks omzeilen het geldende 'verbod' op 'no cure no pay' in Nederland met behulp van durfkapitalist Faxtor in Amsterdam. In ruil voor een percentage van de opbrengst stelt deze kapitaalverschaffer zich garant voor de advocatenkosten in een claim van 23 mln tegen Fortis-dochter MeesPierson, die de beursgang vorig jaar begeleidde. De regering wil een Amerikaanse 'claimcultuur' voorkomen. Als klagers geen risico lopen, stappen zij sneller naar de rechter (Het Finacieele Dagblad 27 jan 2001).
Advocaten willen no cure no pay beperkt toestaan - De Orde van Advocaten legt een voorstel over no cure no pay, vooralsnog alleen voor letselschade-advocaten, voor aan de leden. De Nederlandse Mededigingsautoriteit (NMa) oordeelde februari 2002 dat letselschade-advocaten op basis van 'no cure no pay' mogen werken en dat een verbod daarop in strijd is met de Mededingingswet (ANP 27 mrt 2003).
De claimcultuur - Nederlanders procederen tegen wanpresterende scholen, zwembaden en wachtlijsten in de zorg. Een journalist eist inzage in bewindspersoonlijke bonnetjes. Een PTT-er eist een rookvrije werkplek. De FNV stimuleert RSI-patiënten tot het indienen van een claim. Milieugroepen beletten via de rechter gasboringen in natuurgebieden. De samenleving raakt gejuridiseerd. We hebben te maken met een terugtredende overheid en burgers die hun eigen verantwoordelijkheid nemen. Wie zijn schade vergoed wil zien, stelt een ander aansprakelijk. Wie meer wil dan alleen maar genoegdoening voor het eigen leed, vordert een hoge schadevergoeding met het oog op gedragsverandering bij de ondernemer: 'eigen initiatief van de burger'. En de aangeklaagde ziet maar of het voor hem lonend is dat gedrag aan te passen: 'marktmechanisme'. De overheid kan volstaan met toekijken: 'overheid op afstand'. Het juridische gat dat de terugtredende overheid laat vallen, wordt door de burger opgevuld. Het gaat in een claimcultuur niet alleen om schadevergoedingen, maar ook om de juridisering van het openbaar bestuur, het thans zo populaire mediation (juridische bemiddeling) en de toenemende klachten bij tuchtrechters, nationale en gemeentelijke ombudsmannen en geschillen- en klachtencommissies die overal opkomen. Het besef groeit dat geschillen langs juridische weg en met inschakeling van juristen op een aantrekkelijke manier kunnen worden beslecht. De oude opvatting dat men zijn eigen schade en pech dient te dragen, verdwijnt. Besluiten van overheden worden steeds gemakkelijker in rechte aangevochten. Ook hier het besef dat het recht bij de oplossing van geschillen kan helpen. In de claimcultuur vinden de assertieve burger, de actieve rechter en de ambitieuze advocaat elkaar. De kans is groot dat Nederland straks een systeem van no cure no pay krijgt. Een dergelijke ontwikkeling zal tot meer procedures leiden met onverwachte effecten. Kan een organisatie zich een kans van 5 procent permitteren om voor twee miljard dollar aansprakelijk te worden gesteld? Onder hoge druk wordt alles vloeibaar en is iedereen bereid te onderhandelen. Ook de rechterlijke macht moet positie bepalen. De rechter wordt meer en meer gepolitiseerd. Denk aan de rechtszaken over de Waddenzee en over de wachtlijsten in de zorg. Procederen lijkt effectiever dan demonstreren. Van de rechter wordt ook steeds vaker therapeutische rol verwacht bij het beslechten van geschillen. In Amerika is er aandacht voor de persoon van de rechter: zijn sociale en religieuze achtergrond, zijn politieke voorkeur en wijze van leven, zijn stijl van communiceren en het contact met de media worden belangrijk (Trouw 29 jan 2001).
Predikanten willen ander werk: in het bedrijfsleven (Trouw 29 jan 2001).
Beursanalisten schuwen negatieve adviezen - Analisten worden afgerekend op de transacties die hun research genereert. Een 'buy' advies werkt veel beter dan een 'sell'. Bovendien kan een koopadvies iedere klant tot handelen aanzetten, terwijl het verkoopadvies alleen relevant is voor de klant die het aandeel bezit. Daar komt bij dat banken en effectenhuizen beursgenoteerde ondernemingen als (potentiële) klant hebben (Het Financieele Dagblad 29 jan 2001).
De kritiek op analisten wordt steeds heviger. De effectenafdeling van ING kwam gisteren in opspraak doordat handelaren van de bank eerder dit jaar op grote schaal aandelen hadden verkocht van het Japanse concern Daiwa voorafgaand aan de publicatie van een negatief analistenrapport. Dat rapport bleek foutieve informatie te bevatten. Na publicatie daalde het aandeel Daiwa. De Amerikaanse beurstoezichthouder SEC stuitte recentelijk op analisten die officieel koopadviezen afgaven, maar privé op koersdalingen van dezelfde bedrijven speculeerden (NRC 21 aug 2001).
Beïnvloeding wetenschap door farmaceutische bedrijven - Naïeve medische onderzoekers en gehaaide farmaceutische bedrijven raken steeds verder verstrikt. Het is resultaat is beïnvloeding van onderzoeksresultaten en bedreiging van de academische onafhankelijkheid. Sinds de overheid de laatste twee decennia steeds minder onderzoek financierde, zijn onderzoekers naar bedrijven gestapt. Gesponsorde onderzoeken hebben vaker positieve resultaten voor de sponsor zien dan onderzoek van neutrale subsidiegevers. De farmaceutische industrie heeft invloed. In de grootdeels door de industrie bepaalde Europese richtlijnen voor 'good clinical practice' is niet vastgelegd hoeveel de onderzoeker betaald krijgt, noch wie over het protocol beslist, noch dat de onderzoeksresultaten voor iedereen toegankelijk moeten zijn. De derde-generatiepil kwam in industrieel onderzoek te rooskleurig naar voren. Gunstige resultaten worden soms meermalen gepubliceerd. Artsen mogen onderzoek met commercieel ongunstige resultaten daarentegen niet publiceren, omdat anders de financiële steun wordt ingetrokken. Bedrijven proberen in hun contracten met onderzoekers te laten opnemen dat zij elk moment, zonder opgaaf van redenen, het onderzoek mogen stoppen. Er lopen rechtszaken tegen farmaceutische bedrijven die weigeren te betalen voor contractonderzoek dat al geheel is afgerond. De industrie probeert onderzoekers gunstig te stemmen. Er worden forse honoraria betaald voor lezingen en congresbezoek wordt vergoed. Het onderzoek wordt volledig betaald door een bedrijf, zelfs overbetaald. Voor die extra inkomsten moeten onderzoekers wel telkens nieuw onderzoek voor de fabrikant doen. Zo wordt de organisatie afhankelijk gemaakt. Onderzoekers zijn soms zo naïef dat ze niet door hebben dat ze over een grens gaan. De universiteiten hebben het geld nodig. Vooral in de jaren negentig, de jaren van de terugtredende overheid, steeg het aantal wetenschappers met persoonlijke financiële banden met de industrie sterk. In 1985 was dit in Amerika bijvoorbeeld 2,6 procent; in 1999 al 7,6 procent. Ondertussen is er in Amerika ook een protestgroep ontstaan (No Free Lunch) die zich als 'industrievrij' manifesteert. Volgens het CBS betaalde het bedrijfsleven in 1990 111 miljoen gulden aan wetenschappers; in 1997 was dat al 178 miljoen, waarvan het grootste deel naar de Gezondheidszorg ging. Fundamentele onderzoeksvragen die niet direct aan een behandeling door middel van pillen gebonden zijn, blijven liggen, zoals onderzoek naar cognitieve psychiatrische behandelingen. Daarvoor is geen sponsor te vinden. Er wordt veel meer onderzoek gedaan naar medicijnen dan naar preventie (Trouw 30 jan 2001).
De statistische analyses van onderzoeken worden soms uitgevoerd door de producent van het medicijn. Onderzoek naar een pleister voor de behandeling van alcoholisme liet bij 340 proefpersonen geen positief effect zien. Na selectie van 100 proefpersonen werd wel een voordelig effect waargenomen. Sponsor Sano gaf alleen toestemming voor publicatie van een artikel over de resultaten bij deze 100 proefpersonen. Van auteurs van artikelen in vooraanstaande medische vakbladen is het vaak niet duidelijk welke banden ze met de farmaceutische industrie hebben. Een artikel dat door de promotieafdeling van de producent van een geneesmiddel is geschreven, komt op naam van een bekende specialist, in ruil waarvoor deze indrukwekkende bedragen ontvangt. Van de leden van het comité dat over de veiligheid van geneesmiddelen in Engeland oordeelt is meer dan de helft betrokken bij de farmaceutische industrie. Het respectabele Amerikaanse vakblad The New England Journal of Medicine kon onvoldoende onafhankelijke deskundigen vinden om medische artikelen te recenseren. Over de verwevenheid van farmaceutische industrie en medische wetenschap willen artsen alleen anoniem hun mening geven (Ivan Wolffers, 11 juni 2001, sp.nl).
Farmaceutische bedrijven proberen elk voor zich op alle mogelijke manieren artsen zo ver te krijgen hun middelen voor te schrijven. Soms wordt daarbij de wet overtreden, zoals bleek in een strafzaak tegen MSD. Volgens Ivan Wolffers, auteur van een bestseller over geneesmiddelen, is de tijd voorbij dat wetenschappers het beleid bepalen in de farmaceutische industrie. De marketingmensen hebben de macht overgenomen. De politiek wil een nieuwe, strakkere richtlijn voor geneesmiddelenreclame. Feestjes voor dokters, studiereisjes naar exotische oorden, betaalde kartwedstrijden en riante uitwaaiweekeinden op de Waddeneilanden moeten tot het verleden behoren. Maar Nefarma, de koepelorganisatie van de farmaceutische industrie, vindt dat er nu een heksenjacht is begonnen. Trouw werd beticht van misleiding toen zij suggereerde dat de nascholing van huisartsen niet deugt. Volgens Nefarma was er in slechts 9 van de 800 gevallen sprake van verboden promotie van geneesmiddelen. Volgens Trouw was hiervan sprake in 200 gevallen. Nefarma wil het onderzoek naar de ontwikkeling van een geneesmiddel 'graag aan de artsen en apothekers blijven communiceren'. De koepel vindt het niet terecht dat MSD voor het fêteren van artsen voor de rechter is gedaagd: 'Wij hebben een zelfreguleringsinstantie, die ook voor dit soort geschillen is bedoeld.' Het bedrijf MSD toonde zich bij de rechter verontwaardigd over de strafvervolging. Het vindt zichzelf het braafste jongetje van de klas. Andere geneesmiddelenbedrijven zouden veel meer een loopje nemen met de reclameregels, liet MSD zijn advocaten zeggen. Nefarma: 'Ja, die mededeling vinden wij natuurlijk niet leuk' (Trouw 9 maart 2001).
Nefarma is woedend op het Centraal Plan Bureau (CPB), dat in een rapport concludeert dat de geneesmiddelenindustrie indirect bijdraagt aan de verlaging van de welvaart (Trouw 8 maart 2002).
Farmaceutische bedrijven bevechten elkaar over reclame-uitingen. Onlangs veroordeelde de interne geschillencommissie van de stichting Stichting Code Geneesmiddelen in kort geding het bedrijf Roche Nederland voor het maken van verboden reclame voor een middel voor patiënten met chronische hepatitis C. Dat was tegen het zere been van concurrent Schering Plough, die een product voor dezelfde kwaal op de markt brengt. Roche kreeg het bevel het ronkende persbericht van de site te halen en moest een rectificatie plaatsen op de website. Aan dat laatste bevel heeft het bedrijf nog niet voldaan. 'We zijn nog met de codecommissie in discussie over de vraag hoe lang die rectificatie er moet staan' (Trouw 5 juli 2002).
OM: taxicentrale TCA een criminele organisatie - Directeur Dick Grijpink en de bestuursleden Hans Janmaat en Gerard van Gelderen van Taxicentrale Amsterdam (TCA) worden verdacht van ongeoorloofde handel in taxivergunningen, het maken van woekerwinsten, ontduiking en oplichting van de belastingen en het aanzetten tot geweld. Chauffeurs worden gedwongen om bij bepaalde bedrijven materieel te kopen. Directeur Grijpink zou geld aan TCA hebben onttrokken voor prive-gebruik. Een ander bestuurslid van de TCA was betrokken bij het inbouwen van kilometeronderbrekers, waarmee de belastingdienst werd misleid. TCA-chauffeurs probeerden concurrenten van de standplaatsen te weren. Dat ging gepaard met geweld, intimidatie en vernieling. Door de nieuwe Taxiwet is het makkelijker om aan een taxivergunning te komen. Dit is ongunstig voor G. en J. die handelen in taxivergunningen en een soort bank runnen voor taxichauffeurs. Het netwerk van bv's loopt via het buitenland (Volkskrant 7 februari 2001).
Grijpink, Janmaat en Van Gelderen zijn gearresteerd op verdenking van valsheid in geschrifte en verduistering. Ook zouden ze taxichauffeurs hebben opgelicht en misleid bij de handel in vergunningen voor tonnen, terwijl die door de Taxiwet waardeloos zouden worden. TCA-bestuur en -directie zouden ook anderen hebben gedwongen werk te onthouden aan chauffeurs die hun niet tijdig betaalden. De verdenkingen zijn al vele jaren oud, maar hebben nooit tot een proces geleid (Parool 27 feb 2001).
De registeraccountant mr. Erik B. zou de TCA-top behulpzaam zijn geweest bij het wegsluizen van zwart geld naar buitenlandse vennootschappen en de Amsterdamse ambtenaar Van E., die betrokken is bij een internationale witwasoperatie, hebben geholpen. B. doceerde belastingrecht aan diverse universiteiten en was financieel directeur van de Kroonenberg Groep. Begin jaren negentig begon B. voor zichzelf. Een paar jaar geleden begon een Amsterdamse bv plotseling voor miljoenen onroerend goed op te kopen, vooral op de Wallen. De eigenaren van die bv zitten verschuild achter een Arubaanse nv waarvan ambtenaar Van E. directeur is (Parool 28 feb 2001).
Amsterdamse taxichauffeurs zouden de TCA-top hebben willen laten liquideren, zegt oud-bestuurslid Jan den Hartog. Een chauffeur zegt een gesprek daarover tussen de chauffeurs en Den Hartog te hebben bijgewoond. De chauffeurs zouden al een huurmoordenaar in Parijs hebben benaderd. Den Hartog, die weigerde mee te doen, wordt nu zelf bedreigd (Telegraaf 30 apr 2002).
Westerse landen grote exporteurs martelwerktuigen - Westerse landen exporteren hoogwaardige martelwerktuigen naar landen met een dubieuze reputatie op het gebied van de mensenrechten. De marteltechnologie is een sterk groeiende markt, waar nauwelijks controle op wordt uitgeoefend. Vooral schokgeweren, waarmee elektrisch geladen pijlen worden afgeschoten, en gordels die met afstandsbediening onder stroom kunnen worden gezet, zijn in opmars. Waren er in de jaren '70 nog maar twee bedrijven die dergelijke wapens, vaak met een zeer hoog voltage, fabriceerden, nu zijn dat er 150, waarvan meer dan de helft Amerikaans (Volkskrant 26 feb 2001).
Interactieve grafsteen - Een kunstenaar heeft een grafzerk ontworpen met film, geluid en internet. 'In principe zijn er veel mogelijkheden, afhankelijk van de kosten die iemand wil maken. Zo informeerde een man bij mij of ik ook een aparte pagina kon maken voor zijn maîtresse. Via een geheime pincode zou zij dan allerlei pikante foto's van hem kunnen zien, waar zijn vrouw natuurlijk niets van mag weten. Je merkt dat directeuren van begraafplaatsen ook steeds commerciëler gaan denken. Die zien het idee wel zitten, want dat levert meer bezoek op.' Everaert wil met zijn ontwerp 'wat meer entertainment' op de Nederlandse begraafplaatsen brengen. Hij speelt hiermee onmiskenbaar in op de toenemende individualisering. De hypermoderne grafsteen kost maximaal f35.000 (Telegraaf 27 februari 2001).
Interactieve grafzerk - Telegraaf 25 jan 2001
Hoogleraar gesponsord - Hoogleraren worden steeds vaker door het bedrijfsleven betaald. De universiteiten juichen deze ontwikkeling toe en leggen geregeld hun onderwijsprogramma aan Philips voor, dat alleen al vijftig (parttime) hoogleraren op zijn loonlijst heeft staan. Men verwacht dat de 'named chair' - naar de hoofdsponsor vernoemd - binnenkort zijn intrede in Nederland zal doen. Nu heeft alleen de Technische Universiteit Eindhoven de Hub. van Doorne-leerstoel (Volkskrant 2 maart 2001).
Na vijftien jaar permanent bezuinigen hebben de unviversiteiten geld nodig en zij moeten zich voegen naar de arbeidsmarkt. Dus waarom geen hoogleraren uit het bedrijfsleven benoemen? De vrees van het verlies van academische vrijheid is ongegrond, verzekert de Tilburgse rector magnificus F. van der Duyn Schouten (Volkskrant 6 mrt 2001).
Falende markt - Het falen van de markt is het al genoemd: het onvermogen van de farmaceutische industrie om goedkope medicijnen aan arme landen te leveren waar dure westerse medicijnen onbetaalbaar zijn en de prikkel ontbreekt om onderzoek naar geneesmiddelen voor de ziekten van armen te verrichten. Het is commercieel interessanter om voor de westerse consument een middel voor potentie te ontwikkelen dan onderzoek te doen naar een vaccin tegen malaria. De farmaceutische industrie zet het patentrecht in om te voorkomen dat goedkope alternatieven in ontwikkelingslanden kunnen worden gebruikt. Maar als jaarlijks een miljoen mensen aan malaria overlijden, terwijl er vrijwel geen onderzoek wordt gedaan naar een effectief vaccin, dan is er iets mis (Volkskrant 13 mrt 2001).
Top arbeidsbureaus - De chaos is compleet bij de top van de arbeidsbureaus. Het landelijk bestuur en het bestuur in de Rijnmond hebben zich schuldig gemaakt aan onbehoorlijk bestuur en taakverwaarlozing. De taakopvattingen van de directeuren vergrootten de wanorde. Accountants- en onderzoeksbureau Deloitte & Touche speelde een dubbelrol. Dit concludeert de Commissie-Vonhoff die de chaos in de regio Rijnmond onderzocht. Daar wordt fraude vermoed met subsidies uit het Europees werkgelegenheidsfonds ESF. Bovendien werd waarschijnlijk gewerkt met een geheime zwart-geld-rekening. Vonhoff hekelt de rol van Deloitte & Touche. Onderzoekers van dit bureau hebben de fraude en de zwart-geld-rekening nageplozen 'terwijl Deloitte & Touche de huisaccountant is van de arbeidsvoorziening'. De rol van de accountants werd expliciet uitgesloten van het onderzoek (Volkskrant 16 mrt 2001).
Winkelpanden
Winkelpanden in de P.C. Hooftstraat (Amsterdam) zijn in bezit van criminelen (Volkskrant 28 april 2001).
Driekwart van de winkels in de Amsterdamse Javastraat is dubieus. Er zijn criminele banden, schijnbeheerders, drugshandel en schietpartijen. Zes van de achttien panden bleken zonder meer crimineel (Parool 7 juni 2002). Eén café was centrum van mensensmokkel en handel in gestolen paspoorten. In twee andere zaken werden drugs aangetroffen. Een café was illegaal onderverhuurd. Een zaak stond geregistreerd als lingeriewinkel, maar was vermoedelijk een illegaal bordeel. Bij belwinkels deden zich gewelddadige incidenten voor, mogelijk omdat er illegaal geld werd gewisseld. Van de vier onderzochte belwinkels rond de Javastraat waren er drie bij de politie bekend, een vierde was geregistreerd wegens overlast (Parool 7 mrt 2003). Ook elders in Amsterdam zijn belwinkels gevoelig voor verwevenheid met of infiltratie door criminaliteit. Eenderde van de belhuizen en hun eigenaren is betrokken bij strafbare feiten zoals valsheid in geschrifte, bedreigingen, oplichting, heling en deelname aan een criminele organisatie. Onderzoekers vermoeden dat de achterhaalde cijfers waarschijnlijk 'slechts het topje van de ijsberg' zijn (nu.nl 25 aug 2003).
De huisbaas en de lampenkarkassenmaker - Jaap Tang is lampenkarkassenmaker. De huiseigenaren kunnen met gemak een klein miljoen vangen voor de etage aan de Lauriergracht. Maar ze moeten het doen met een schamele huur. Er kwam een brief van de advocaat van de huisbaas. Per 1 april werd de huur van zijn atelier opgezegd. En of hij ook zijn woning wilde verlaten, want die moest leeg zijn voor de aanstaande grote renovatie. In de brief staat dat wanneer het huis eenmaal is opgeknapt, het echtpaar Tang weer kan terugkeren. Het huis werd in 1999 voor 1,2 miljoen verkocht aan makelaarskantoor Van Eijsden Ter Borgh & Roos BV en een particulier. Eerst vertrokken de kraakwachten van etage twee en drie. En toen tante Greet van boven overleed, stonden de bouwvakkers twee dagen later al op de stoep. Haar spullen lagen open en bloot in het trappenhuis. 'Ik zeg nog tegen Hanna: nu worden ze hebberig.' Volgens de advocaat is het uitgesloten dat het echtpaar kan blijven tijdens de werkzaamheden. Om het 'ingezakte' huis te ondersteunen, moet er een stalen portaal komen. Hij baseert zich op een inspectierapport van bouwadviseur Buro Ton Hol, dat zijn bevindingen op het oog heeft gedaan. Maar Bouw- en Woningtoezicht denkt er anders over. Tang is er dan ook van overtuigd dat dit een poging van de huiseigenaar is hem het kapitale pand uit te werken. 'Ik zie het om me heen. Zo veel oude mensen worden uit de Jordaan weggekankerd. En waarom? Voor het grote geld natuurlijk. Vroeger knepen ze nog hun neus dicht als je zei dat je uit de Jordaan kwam. Nu zeggen ze: kom knul, ga zitten, dan krijg je een whisky. Die huisbazen hebben zo vaak geprobeerd me te intimideren. De laatste veertien jaar zijn er twaalf nieuwe eigenaren geweest. Velen van hen hebben het geprobeerd.' De advocaat bestrijdt dat hij huurbescherming heeft voor zijn werkruimte. De huiseigenaar van het pand naast hem, waar Tang een deel van zijn fabriekje had in de tijd dat het nog goed ging, heeft hem daar zes jaar geleden uitgewerkt met de hulp van een hoogleraar uit New York. 'Het staat nog steeds leeg' (Parool 30 mrt 2001).
Kinderen moeten weer buiten kunnen spelen - De belangen van kinderen verliezen het steeds vaker van andere belangen, zoals de aanleg van parkeerplaatsen, woningen of winkelcentra. Kinderen zijn geen marktpartij waarmee rechtstreeks onderhandeld wordt. Één op de drie kinderen tussen 7 en 9 jaar in Amsterdam speelt nooit buiten. Het aantal auto's is van 4,6 mln. in 1986 tot 6,3 mln. in 1999 toegenomen. Met name in de oudere wijken, waar veel auto's op de stoep geparkeerd staan, kunnen kinderen hierdoor niet meer veilig op straat spelen. Openbare ruimte wordt een steeds schaarser goed. Veel grond wordt verkocht aan particulieren en projectontwikkelaars. Doordat zij niet altijd het algemeen belang voor ogen hebben, is het risico aanwezig dat het belang van speelruimte voor kinderen het aflegt tegen het economisch belang van parkeerplaatsen, woningen, winkelcentra en bedrijventerreinen (sp.nl/Drentse Courant/Gronings Dagblad 22 juni 2001).
Midden in een van de winkelstraten was een raar heuveltje en daar waren een stuk of wat jongetjes aan het spelen met hun skateboard ... Ik zag ook wel dat het skateboardbaantje niet door de gemeente was aangelegd. Het was toevallig ontstaan. De stenen waren ideaal, de helling precies op maat en het kleine pleintje was gezellig ... [Toen] heeft de gemeente ze het baantje afgepakt en een skate- en skeelerverbod in het winkelgebied afgekondigd. Ze sluiten een illegaal speelplekje van een paar honderd kinderen in een winkelstraat. Goed zo! (Youp van 't Hek, 166 x Youp, 2001.)
Goede doel en eigenbelang - Steeds meer bedrijven storten zich op liefdadigheid. Philips helpt het Rijksmuseum renoveren om het netwerk uit te breiden of om nieuwe klanten binnen te halen. Albert Heijn houdt bezig met stadsvernieuwing om meer mensen in de supermarkt te krijgen. Richard Homburg, Nederlands beroemdste vastgoedondernemer, bekend als grote graaier, doet hij aan charitas en rekent criminaliteitsbestrijding tot zijn taak. Hij filmde drugsdealers en zette zich in voor de brandveiligheid van de panden in de wijk. Door de criminaliteit neemt de waarde van zijn panden af, en door de gebrekkige brandweervoorschriften moet hij hogere verzekeringspremies afdragen. De maatschappij vereconomiseert en de economie vermaatschappelijkt. Bedrijven zullen steeds beter het algemeen belang weten te koppelen aan het eigen belang. Vanwege de schaarste op de arbeidsmarkt zijn de laatste tijd vooral scholingsprojecten populair. Hiermee helpen bedrijven kansarme jongeren aan een baan als vrachtwagenchauffeur of beveiligingsbeambte. Bredase banken hebben onlangs de handen ineengeslagen om meer allochtonen aan het werk te krijgen. Omdat ze graag meer allochtone klanten willen (Volkskrant 23 juni 2001).
Verkeersdrukte blijft toenemen - De groei van de verkeersdrukte gaat onverminderd door, ook in de vakantieperioden. Het afgelopen jaar 2000 was ruim 80 procent drukker dan 1986 (Volkskrant 25 jun 2001).
Yuppen bezetten Amsterdam - De binnenstad van Amsterdam richt zich steeds meer op de rijke inwoner. Yuppen lijken de binnenstad over te nemen. De opmars van de IT- en reclamesector speelt een rol, maar ook het vertrek van middengroepen die de dure huizen niet meer kunnen betalen. Subculturen verdwijnen. Kraakpanden zijn ontruimd. Cafés en restaurants zijn voller dan ooit. De nieuwe rijken trekken ook duurdere winkels aan, zoals exclusieve kleding- en schoenenwinkels. Ook in de buitenwijken zijn nauwelijks nog betaalbare eengezinswoningen te vinden. Daardoor krijgt Amsterdam een steeds eenzijdigere bevolkingssamenstelling (Volkskrant 27 jun 2001).
Huurmoordenaar biedt zijn diensten aan via internet - (Telegraaf 4 juli 2001).
Vervoerder heeft lak aan milieu - Bij milieucontroles aan de grenzen en in de havens werd één op de negen transporteurs bekeurd, soms wegens zeer zware overtredingen van de milieuregels. Daarnaast werden gestolen auto's en vuurwapens gevonden. In Zeebrugge werd een partij van negen lekkende containers met 100 ton uiterst giftige pcb-oliën onderschept. Een grote hoeveelheid kunststofafval uit België was illegaal op weg naar China. In Amsterdam waren lekkende autowrakken, verontreinigde auto-onderdelen, afval en verboden cfk-houdende stoffen op weg naar West-Afrika. In Rotterdam werden onder meer vier containers met plastic afval voor de Filippijnen aangetroffen (Telegraaf 17 jul 2001).
NS ten prooi aan de volledige chaos - Onder Ploeger werkte het allemaal wél. Ministers en kamerleden hadden de mond vol van verzelfstandiging en marktwerking, maar dachten niet goed over de gevolgen na. Volgens Leo Ploeger, gewezen president-directeur van de NS die in 1992 de spoorwegen verliet, is er denigrerend teruggekeken naar de tijd dat de NS nog het oude vertrouwde bedrijf waren: 'Bij zijn afscheid vorig jaar werd mijn opvolger Den Besten toegesproken door minister Netelenbos. Toen heb ik een socialistische minister nadrukkelijk horen verkondigen dat het geweldig was wat er allemaal gepresteerd was, dat het bedrijf weer winst maakte, terwijl hij, Den Besten dus, bij zijn aantreden een stoffig staatsbedrijf had aangetroffen. Het verloop van het personeel is momenteel erg groot, het ziekteverzuim is hoog. Ik ben er nog op aangesproken dat er in mijn tijd te veel materieel was gekocht, en ook nog eens van het verkeerde soort. Hetzelfde soort trouwens wat nu overijld bijbesteld is. We kenden in de jaren tachtig een geforceerde groei, we gingen zelfs naar een verdubbeling. Op die basis hadden wij de bestellingen gedaan. Het was een situatie waar ik altijd om gebeden heb, een beetje ruim in je materieel zitten, dat is fijn. Later is een deel van die bestellingen teruggedraaid. Er is de afgelopen jaren veel kennis en ervaring verdwenen. En dat heeft natuurlijk effect op het overgebleven personeel. Wat er nu gebeurt, is symptoombestrijding. Ik hoor die kamerleden wel tekeer gaan dat het allemaal niet deugt, maar dan denk ik: jullie stonden er toch bij toen de zaak uit handen gegeven is? Er zitten helaas nog steeds ideologische elementen in de discussie over verzelfstandiging en marktwerking' (Trouw 23 juli 2001).
Bungalows verdringen tenten op Veluwe - Luxe recreatiebungalows en chaletcaravans verdringen de gewone kampeerplaatsen van de Veluwe, dit ondanks het landelijk beleid om van de Veluwe weer een groot aaneengesloten natuurgebied te maken. In de afgelopen vier jaar zijn 29 kampeerterreinen verdwenen (een daling van ruim 15%). Het aantal zomerhuizen groeide in diezelfde tijd met bijna tweeduizend tot bijna 9000. Veel zomerhuizen worden permanent bewoond. Kampeerterreinen worden winstgevend verkocht aan particulieren om er een zomerhuis te bewonen (Telegraaf 17 aug 2001).
'De Avonden' in beperkte oplage - Liefhebbers betalen duizend gulden voor de vijftigste en zeer luxe druk van De Avonden van Gerard Reve, uitsluitend verkrijgbaar bij de uitgeverij, gesigneerd door de auteur (Telegraaf 17 aug 2001).
Californiërs willen eigen stroom - San Francisco gaat stemmen over een eigen energiebedrijf. De bevolking wil met eigen beheer de tarieven in de hand houden. San Diego County was vijf jaar geleden de eerste regio in Californië, waar de privatisering in werking trad. In zestig dagen gingen de elektriciteitsrekeningen met 300 procent omhoog. Vorig jaar zomer had de stad ook al de eerste stroomuitval, de voorbode van een reeks storingen. De bevolking nam het niet: burgers en zakenmensen verbrandden rekeningen op protestbijeenkomsten, scholen en gemeentebesturen weigerden te betalen (Trouw 22 aug 2001).
Fraude met autowrakken - Ambtenaren van de Amsterdamse dienst Parkeergebouwen hebben jaren auto's verkocht en het geld in eigen zak gestopt. Een ambtenaar die werd betrapt, zag daarna zijn carrière bij de dienst bekroond met een promotie tot chef. Het aantal meldingen van fraude en andere onregelmatigheden is vorig jaar fors gestegen (Het Parool 23 aug 2001).
Zitvleesbonus voor ABP-directeur - De kosten van de uitvoering van pensioenregelingen stijgen snel, vooral vanwege de fors hogere beloning van de bestuurders, directeuren en financieel specialisten bij onder meer ABP, PGGM en de pensioenfondsen voor de metaalnijverheid, de Nederlandse Spoorwegen en KLM. Voormalig CDA-voorman Elco Brinkman, ontvangt 117 duizend gulden per jaar voor één dag per week. Hans Alders (PGGM) krijgt 45 duizend euro, 33 procent meer dan zijn voorganger, voor een dag per week. De bestuurders hebben de eigen vergoedingen vorig jaar met bijna de helft verhoogd. De salariskosten stegen van 1,2 tot 1,7 miljoen gulden. Drie directieleden van het ABP krijgen een 'zitvleesbonus' van één miljoen gulden als zij tot 2005 zullen aanblijven. De lonen van de drie PGGM-directeuren stegen vorig jaar bijna 40 procent. Het bestuur verhoogde de eigen bezoldiging met 70 duizend euro naar 447 duizend euro per jaar. Bij het pensioenfonds voor de metaal en technische beroepen - de metaalnijverheid - verdubbelde het bestuur van bonden en werkgevers vorig jaar de vergoeding aan zichzelf. Vorig jaar werd vier ton uitbetaald aan negen bestuurders. Bij het KLM Pensioenfondsenkantoor stegen de salariskosten vorig jaar met ruim 30 procent vorig jaar. Bij de Stichting Spoorwegpensioenfonds stegen de 'beheerskosten' vorig jaar met 10 procent tot 448 miljoen gulden (Volkskrant 24 aug 2001).
Tweede 'vergissing' kost Boonstra reputatie - Voormalig Philipstopman Cor Boosntra vertrok gisteren als commissaris bij Ahold, nadat bekend was geworden dat hij de insiderregeling van het supermarktbedrijf vorig jaar heeft overtreden. In april had de Stichting Effectenverkeer (STE) al aangifte gedaan tegen Boonstra, inzake mogelijke handel met voorkennis vorig jaar in aandelen Endemol, het bedrijf waar zijn vriendin Sylvia Tóth commissaris was. Op 25 augustus 2000 verkocht Boonstra voor bijna 700.000 gulden aan effecten Ahold, vlak voor de publicatie van kwartaalcijfers van het supermarktconcern — de gesloten periode waarin insiders geen aandelentransacties mogen doen. Boonstra verzweeg de verkoop van de Ahold-effecten. Twee weken na Boonstra's transactie maakte Ahold de overname bekend van Superdiplo, een Spaans supermarktbedrijf, waarna de koers van Ahold 1,45 euro daalde tot 31,66 euro (solidariteit.nl/NRC 4 sep 2001).
Het grote privatiseren - Het begon in 1988 met het Loodswezen. Men moest vaststellen dat er na de privatisering eigenlijk niets veranderd was, behalve dat de loodsen hun lonen flink verhoogd hadden. Dit was allemaal van tevoren bekend. Privatisering was toen al niet op zakelijke gronden gebaseerd. Het was een ideologie die kost wat kost moest worden doorgezet. Het ministerie van Financiën vond dat het project 'wel een paar centen mag kosten'. In 1997 adviseerde een commissie minister Jorritsma tot concurrentie bij het loodswezen, ook al hield dit in dat de overheid tientallen miljoenen per jaar zou moeten bijdragen om de tekorten aan te vullen. Het adagium dat privatisering en marktwerking zou leiden tot lagere prijzen en meer klantvriendelijkheid, was reeds politiek dogma tijdens het laatste kabinet Lubbers en weerklinkt sindsdien oorverdovend op het Binnenhof. Nadat minister Wijers de politiek had verlaten is zijn opvolger Jorritsma bij deze melodie onbetwist de grootste schreeuwlelijk. Maar in bijvoorbeeld de PvdA zetten Rick van der Ploeg en Marjet van Zuijlen een minstens zo grote mond op. De omhooggevallen organisatie-adviseurs, economen en bestuurskundigen, die heden ten dage in overmaat deel uitmaken van de politieke elite van Nederland, hebben geen benul van de werking van het kapitalisme. Zij denken dat dit iets te maken heeft met een 'vrije markt', en dat de overheid de realisering daarvan in de weg staat. De 'vrije markt' is echter de doodsvijand van het kapitalisme. In een situatie waarin ontelbaar veel aanbieders precies hetzelfde product aanbieden aan ontelbaar veel kopers, zullen de winsten marginaal zijn. Zo wordt je niet rijk. Kapitalisme bestaat dankzij de ondoorzichtigheid van markt- en productieprocessen, waarin men aan de 'tucht van de markt' ontsnapt. Na dertien jaar privatiseren heeft de burger nergens geprofiteerd van lagere prijzen en meer klantvriendelijkheid. De belastingbetaler draait wel op voor de mislukkingen. Er zijn er die niet slechter van dit overheidsbeleid zijn geworden, maar die waren toch al rijk. De geprivatiseerde nutsbedrijven? De Nederlandse Spoorwegen? Het laatste nieuws is dat de vrijgegeven notaristarieven zijn gestegen. Terwijl Rick van der Ploeg nog wel had voorspeld dat ze zouden dalen! Niet veel later kwam het bericht dat de taxi duurder is geworden, in Amsterdam met 12 tot 14 procent. Maar minister Netelenbos (PvdA) ziet geen reden om niet op deze weg verder te gaan. De meeste profeten van de marktwerking houden zich stil. Wie dat niet doen, komen meestal met het argument dat dit alles de schuld van de consument is. In de Verenigde Staten is halverwege de negentiende eeuw de invoering van vaste pijzen als een overwinning van de beschaving gevierd (Parool 10 sep 2001).
Aanslagen World Trade Centre 11 september 2001
De beurskoersen kelderen. De olieprijzen stijgen. De dollar daalt. Analisten vrezen een economische recessie.
Beursautoriteiten stellen een onderzoek in naar eventuele speculaties op de terroristische aanslagen in de VS. De koersen van de WTC-verzekeraars hebben het in de weken vóór 11 september verassend slechter gedaan dan andere partijen uit hun sector (NRC 17 sep 2001).
Kort nadat het vuur was gedoofd zijn de luxe winkels in de galerijen onder de getroffen gebouwen geplunderd. De dieven zouden over professionele apparatuur hebben beschikt en zouden zich hebben voorgedaan als hulpverleners. Een gevangenisbewaker gaf zich uit voor politieagent en werd op heterdaad betrapt (Telegraaf 21 sep 2001).
Een Britse topadviseur heeft een uur na de aanslagen geadviseerd om 'dit moment aan te grijpen om slecht nieuws naar buiten te brengen' en 'om controversiële besluiten te laten ondersneeuwen'. Het ministerie van Binnenlandse Zaken maakte daarop bekend de salarissen van bestuurders te zullen verhogen. In de dagen volgden omstreden andere besluiten. De aanvraag van het bankroet van het geprivatiseerde Britse spoorwegnet kwam vlak voor aanval op Afghanistan (Volkskrant 10 okt 2001).
'Mensen uit het hele land grepen hun kans om in New York hun slag te slaan', zegt een officier van justitie. Er werden 23 personen aangeklaagd die valse claims hadden ingediend. Een man slaagde erin 190.000 dollar los te peuteren nadat hij had verklaard dat een van zijn kinderen was overleden. Een andere man beweerde dat hij zijn broer had verloren (Telegraaf 22 mrt 2002)
Een van koersmanipulaties verdachte Amerikaan heeft mogelijk voorkennis gehad van de aanslagen van 11 september (Telegraaf 27 mei 2002).
Nina Brink, die honderden miljoenen verdiende aan de beursgang van internetbedrijf World Online, heeft 11 september 2001 al haar aandelen verkocht, net vóór de aanslagen. Naar eigen zeggen liet Brink zich leiden door 'pure intuïtie'. 'Het besluit te verkopen was net op tijd, ik ben er niet slechter van geworden' (nu.nl 15 mrt 2003).
Investeringen in ICT nutteloos - Het merendeel van de 1,2 biljoen dollar die de afgelopen jaren in de Verenigde Staten is uitgegeven aan ICT-investeringen, is waarschijnlijk weggegooid geld, aldus adviesbureau McKinsey. Tussen 1995 en 1999 groeiden de investeringen in informatietechnologie jaarlijks met 20 procent, maar dat heeft niet geleid tot een hogere productiviteit, aldus McKinsey. Tot voor kort werd de economische bloei in die periode voornamelijk toegeschreven aan de groei van de ICT-sector (Volkskrant 17 okt 2001).
De nieuwe helden vallen door de mand - Bijna twintig jaar na het begin van een ongeëvenaarde aandelenhausse en een unieke versoepeling van overheidsregelgeving is de zakenwereld gewend aan constante prikkels die roekeloos gedrag belonen en aanmoedigen. Managers waren de nieuwe helden, de aanjagers van banengroei, welvaart en aandelenkoersen. Nu vallen er steeds meer door de mand. Er is een groeiende lijst van (gewezen) topmanagers die in opspraak kwamen wegens dubieuze transacties, van het declareren van bordeelbezoek tot en met het handelen met voorkennis rondom overnames. Niets typeert het moderne kapitalisme zo duidelijk als de kennelijk onbedwingbare lust om andere bedrijven op te kopen of om daarmee te fuseren. Deze kocht bijvoorbeeld de fusiebeurs Euronext voor twee miljard gulden de Londense termijnbeurs LIFFE. Als genoeg mensen maar geloven dat het 'Eten of gegeten worden' is, gaat vrijwel iedereen zich daarnaar gedragen en wordt de veronderstelling vanzelf de realiteit. Financiële analisten scoren met koopadviezen voor opkopers die na overnames de winst per aandeel opdrijven. Professionele vermogensbeheerders die het pensioengeld van miljoenen werknemers en particulieren beleggen zijn er tuk op om dat 'ritje omhoog' mee te maken. Werknemers zien krachtenbundelingen al bijna als onvermijdelijk. En de topmanagers zelf hebben na een overname een groter concern en uitzicht op nog aantrekkelijker aandelenopties. Drie topmanagers van LIFFE wandelen straks weg met samen meer dan 55 miljoen gulden. En al wijzen onderzoeken steeds weer uit dat overnames alleen profijtelijk zijn voor de aandeelhouders, managers blijven ondernemingen kopen. Het aantal succesvolle fusies en overnames voor de opkopers ligt ergens tussen 30 en 50 procent. Waarom blijven managers dan steeds weer een slinger geven aan de fusie- en overnamecarrousel? Wie het niet doet, is een sukkel, loopt een kans zelf belaagd, ja zelfs overgenomen en ontslagen te worden. Voor de verliezer is er altijd nog een gouden handdruk, die meestal bij indiensttreding al is geregeld. De directievoorzitter van British Telecom kondigde afgelopen week zijn vervroegde vertrek aan en krijgt een gouden handdruk van meer dan vijf miljoen gulden (Menno Tamminga, NRC 2 nov 2001).
Schikking fraude Schipholtunnel - Drie bouwbedrijven, VOF Kombinatie Schipholtunnel (KSS), Strukton Betonbouw BV (Strukton) en Hollandse Beton en Waterbouw BV (HBW), die betrokken waren bij de bouw van de Schipholtunnel hebben vervolging door het Openbaar Ministerie afgekocht. Het OM wilde de bedrijven aanpakken wegens het vervalsen van facturen, opdrachtbonnen en financiële overzichten, waardoor circa 50 miljoen gulden te veel in rekening was gebracht. Ieder bedrijf betaalt een boete van 1 miljoen gulden, zei het OM. Er zullen geen personen worden vervolgd omdat niet aan te tonen was dat individuen er zelf rijker van wilden worden. Het OM denkt dat de bouwers voor de rechters geen hogere straf zouden hebben gekregen dan de nu opgelegde boetes. PvdA-Kamerlid Van Gijzel noemt de schikking een regelrechte schande. Het kan nu nooit meer duidelijk worden of de betrokken ambtenaren corrupt waren. De schade was volgens zijn berekening 80 miljoen gulden, terwijl de bedrijven slechts 20 miljoen terug hoeven te betalen. De bedrijven kunnen ook niet meer worden uitgesloten van nieuwe aanbestedingen (wwwijzer 13 nov 2001).
PvdA-leider Melkert is verbaasd over de waarschuwing van VVD-fractievoorzitter Dijkstal dat Melkert de schikking van de fraude bij de Schipholtunnel moet laten rusten omdat een minister niet ingrijpt in individuele strafzaken (Telegraaf 25 nov 2001).
'Klassenjustitie', riep Remi Poppe (SP) in de Tweede Kamer naar aanleiding van de schikking die het Openbaar Ministerie trof met de drie frauderende bouwers van de Schipholtunnel. 'Fraude op dergelijke schaal wordt echt niet in de bouwkeet verzonnen.' Grote fraudeurs, die de samenleving voor miljoenen hebben opgelicht, kunnen strafvervolging met een relatief lage boete ontlopen. Als een delict complex is, wordt de bewijsvoering lastig en zal het OM sneller tot schikking besluiten. Kleine fraudeurs krijgen vaak die kans niet. Kapitaalkrachtige ondernemingen weten zich gesteund door topadvocaten. Dat kan het OM afschrikken om een zaak werkelijk te laten voorkomen. Minister Korthals verdedigde recente schikkingen door te wijzen op de complexiteit van die zaken. Daardoor zou het onmogelijk zijn om het bewijs waterdicht te krijgen. De onderhandelingen over dergelijke schikkingen zijn echter niet openbaar en er valt op geen enkele manier te controleren of het OM het onderzoek wel serieus heeft aangepakt (Tribune 18 januari 2002).
VVD-minister Korthals informeerde de Kamer 'onjuist' toen hij 14 november vorig jaar zei niet op de hoogte te zijn van de aanstaande schikking bij de fraude rond de Schipholtunnel (Volkskrant 12 december 2002).
Pornoteam weggekocht - Het team cybercops van de politie, dat criminaliteit op internet bestrijdt, is na twee jaar al uit elkaar gevallen als gevolg van de grote vraag uit de markt. De cybercops, die onder meer speuren naar kinderporno, stappen massaal over naar het bedrijfsleven. In enkele maanden tijd is het 15-koppige team niet alleen zijn projectleider kwijtgeraakt, maar ook het merendeel van de rechercheurs en analisten. Het project ligt stil. Een nieuwe ploeg moet worden opgeleid. De salarissen bij de politie kunnen niet op tegen die in het bedrijfsleven. Mensen raken er toch aan gewend snel te wisselen van baan, zeker in de internetbranche (Telegraaf 27 nov 2000).
Gouden handdruk voor Scheepbouwer - KPN-topman A. Scheepbouwer die gedwongen wordt te vertrekken, krijgt een gouden handdruk en een reeks optiepakketen ter waarde van 3,2 euro. Eerder heeft Scheepbouwer een akkoord bereikt met de bonden over salarisbevriezing gedurende twee jaar en het ontslag van 4.800 werknemers. Een week later komt het banenverlies op 6100 te liggen. Een vakbondsman: 'Dit gaat de gewone man in de groene auto boven de pet.' Nederlandse ondernemers hebben lang met elkaar gedebatteerd over zorgvuldig ondernemersbestuur, zogeheten corporate governance. Veelvuldig werd er hoog opgegeven van het geven van het goede voorbeeld en het eerlijk communiceren over het bedrijfsbeleid. Scheepbouwer overschrijdt nadrukkelijk de afgesproken marge over het aantal nog te schrappen banen en toont zijn hebberige kant. Extra navrant is dat hij als KPN-commissaris medeverantwoordelijk was voor de problemen van het bedrijf (NRC 26 nov 2001, Volkskrant 24 nov 2001).
Verbod op internetlink - Een Britse consultant, die op zijn website kritiek uit op adviesbureau KPMG, is schriftelijk verzocht een link naar de website van dat adviesbureau te verwijderen: 'Voor deze links is volgens de richtlijnen, zoals vastgelegd in onze Web Link Policy, een formele overeenstemming tussen twee partijen nodig' (Telegraaf 7 dec 2001).
Benzine te duur door deals - Nederlandse automobilisten betalen jaarlijks twee tot drie miljard gulden te veel voor hun benzine en diesel. Per liter is de benzine gemiddeld 10 à 15 cent te duur. De automobilist betaalt daardoor gemiddeld jaarlijks ruim 400 gulden te veel. Marktleider Shell, met een Nederlands merkaandeel van ongeveer 30 procent, noemt de conclusies van de NMa 'misleidend' (Volkskrant 19 dec 2001). De oliemaatschappijen hebben wel degelijk onderling afspraken gemaakt over de prijs van benzineproducten. Dat blijkt uit strikt vertrouwelijk onderzoek van de ECD, de Economische Controledienst. Volgens de ECD hebben de oliemaatschappijen zich schuldig gemaakt aan een misdrijf door het overtreden van de Wet economische mededinging. De oliemaatschappijen hebben het bestaan van prijsafspraken altijd ontkend. Spin in het web van het oliekartel was de Bovag. Volgens de ECD werden de onderlinge prijsafspraken van de oliemaatschappijen geïnitieerd door deze branche organisatie. Onder aanvoering van de Bovag hielden olieconcerns BP, Esso, Fina, Q8, Shell, Texaco en Total de benzine- en dieselprijs kunstmatig hoog door alle pomphouders dezelfde marge te geven. In de oliewereld stond de marge bekend als de 'Bovag-marge'. Ook schaften de olieconcerns gezamenlijk en in het geniep de korting voor zelfbediening af. Het prijsverschil staken pomphouders en olieconcerns in eigen zak. (Volkskrant 21 okt 2000).
Pomphouders krijgen een vergoeding van oliemaatschappijen om lagere prijzen te voeren. Volgens de Tilburgse hoogleraar Eric van Damme leidt dit systeem van margebijdrage tot 'bovencompetetieve prijzen' (Volkskrant 4 juli 2002).
Oliemaatschappijen laten automobilisten te veel betalen door prijsverlagingen voor benzine vertraagd door te geven. Bij kostenstijging passen zij benzineprijzen veel sneller aan (Volkskrant 4 juli 2002).
Nieuwe schikking schok voor Kamer - In de Tweede Kamer is opnieuw beroering ontstaan over een schikking die het Openbaar Ministerie heeft getroffen. Het chemisch bedrijf Vos ontloopt strafvervolging en betaalt het OM een half miljoen gulden. Vos leverde in 1995 vervuilde glycerine voor hoestdrankjes, waardoor in Haïti zeker zestig kinderen om het leven kwamen (Volkskrant 19 december 2001). SP-Kamerlid Agnes Kant vroeg zich hardop af of het OM ook zo gereageerd zou hebben als het om zestig Nederlandse kinderen zou zijn gegaan. De minister bleef hierop het antwoord schuldig (Tribune 18 jan 2002).
Topmanagers graaien nog even door - De economie nadert een recessie, maar de beloning van bestuurders van grote Nederlandse bedrijven steeg dit jaar opnieuw fors: 14 procent exclusief optiewinsten. Dat het slecht ging op de beurs, was geen probleem. Bestuurders van Vendex KBB en ING verdienden via opties aan de dalende beurskoers van hun bedrijven. Topman Cees van Lede van Akzo Nobel verzilverde een paar ton aan opties op het moment dat hij het personeel vroeg om loonmatiging (Volkskrant 29 dec 2001).
Berichten en artikelen samengevat, samengevoegd en aangepast door Jeroen Vuurboom, 2002-2005. Email: zet jeroenvu voor @xs4all.nl