Nu wil ik het weten ook!
stukken over de opwarming van de aarde

meteen naar de inhoud | nieuwsselectie

HEMA leesbril

Beste lezer, als een volstrekte amateur heb ik mij in de klimaatwetenschap gestort. Het leek me dat de belangrijke vragen over de opwarming van de aarde, waarover zulke heftige debatten woeden, toch ook weer niet zó moeilijk konden zijn dat aan werkelijk alles moet worden getwijfeld. Dat zou een al te gemakkelijk excuus geven om je van het opwarmend klimaat niets aan te trekken. Aan de ene kant heb je de sceptici die twijfelen aan de broeikastheorie, aan weerballonnen of satellieten, aan computermodellen, onverzadigde absorptiespectra, methodieken, statistieken en interpretaties, of zelfs (en misshien wel juist) aan de integriteit van onderzoekers. Je hebt er ook die alles wegwuiven met een gebaar van: "Waar maken we ons druk om!" Men moet de sceptici niet onderschatten. Soms hebben ze een punt, soms niet. Maar veel vaker blijft de zaak onbeslist voor de buitenstaander. Er zijn veel vragen waarop we een nauwkeuriger antwoord zouden willen hebben. Sommige klimaatsceptici zijn goed op de hoogte en bijzonder inventief in het bedenken van steeds weer nieuwe argumenten. Dat dit lukt, zegt iets over de complexiteit van de materie. Hun tegenstanders zijn klimaatwetenschappers die zich zorgen maken over de gevolgen van een opwarmende aarde. Vanuit hun specialisme (ijs, biosfeer, geologie, astronomie, paleoklimatologie enz.) waarschuwen zij dat de mens een gevaarlijk spel speelt met de atmosfeer. Ook deze klimaatwetenschappers zijn inventief. De twee groepen zijn als water en vuur. Het debat wordt pas echt verwarrend als je zowel de ene groep als de andere probeert te begrijpen. Als geïnteresseerde buitenstaander werd ik heen en weer geslingerd tussen twee partijen. Alleen als je heel goed bent, kun je je mening staande houden, hoewel er ook dan voortdurend iets moet worden bijgesteld vanwege de uitdijende stroom van nieuwe onderzoeken. Een advies is alvast: laat je niet meteen door het nieuwste onderzoek of de laatst gemeten hoge of lage stand van de wijs brengen. En check ook altijd even het commentaar bij de concurrentie. Een goed debat is altijd interessant, maar het klimaat op aarde mag geen kwestie van vrijblijvende opinie zijn. Als het klopt dat de aarde snel opwarmt door antropogene broeikasgassen, dan kunnen we ons niet veel meer veroorloven. Op een gegeven moment dacht ik boos: nu wil ik het weten ook!

En ik heb het geweten. Het probleem is bijzonder complex en mijn wetenschappelijke voorkennis ruim onvoldoende. Een elementaire klimaatsom kost mij al grote moeite. Zo is het me nog niet gelukt2 om uit te rekenen hoeveel extra zonne-energie de aarde absorbeert als gevolg van het recente verdwijnen van 2,76 miljoen vierkante kilometer zeeijs in de Noordelijke IJszee. De grote letterstukken (ik ben aan de leesbril) die ik naar aanleiding van mijn lectuur ben gaan schrijven, zijn maar weer eens het resultaat van naïef optimisme. De voorlopige resultaten van mijn speurtocht deel ik graag met een toevallige lezer die in dit ijspaleis rondwaart. U mag er gaten in schieten, maar ga aub niet ordinair schelden. Overigens ben ik de enige amateur niet die schrijft over het opwarmend klimaat. Of men nu voor is of tegen, het is goed om te zien dat het onderwerp in de belangstelling staat. Velen maken zich oprecht zorgen om wat misschien wel het grootste probleem van deze eeuw wordt. Of maken we ons toch zorgen om niets? Als in de klimaatwetenschap nog onzekerheden bestaan, dan is dat een reden om geen risico's te nemen. Mijn sympathie ligt daarom bij degenen die waarschuwen voor dit gevaar, en ook niet kiezen voor particuliere belangen en bijvoorbeeld mopperen dat ze door hun regering de auto worden uitgepest. Door de ontwikkelingen van de laatste jaren krijg je overigens de indruk dat de klimaatsceptici, die eerder veel aanhang verwierven, een steeds kleinere groep vormen waarnaar ook minder geluisterd wordt. Er zijn inmiddels meer punten waarover beide partijen het eens zijn. Bijna niemand ontkent nog dat de aarde is opgewarmd, hoewel ook hierover nog gesteggeld wordt. Het grote publiek, waar de meningen ongeveer fifty-fifty verdeeld zijn, denkt vaak dat het om twee rivaliserende, maar gelijkwaardige posities binnen de wetenschap gaat. Of dit echt zo is, ook daarover wordt getwist. Het is zelfs onderzocht, door beide partijen: de uitkomsten verschilden eveneens. Hoewel het klimaatprobleem zeer technisch en multidisciplinair van aard is, valt de scheidslijn tussen 'sceptici' en 'alarmisten' samen met politieke scheidslijnen. Dit is verdacht. Als je alleen maar nieuwsgierig bent naar de toestand van het klimaat, kun je het onfrisse, politiek gekleurde deel van het klimaatdebat maar het beste helemaal uit de weg gaan. Je zult er niets van opsteken. Zelfs een paneldiscussie van een heel uur, op televisie toch een grote uitzondering, levert slechts een herhaling van zetten op. Alle oude argumenten komen voorbij. Niets wordt uitgediept. Op argumenten wordt niet ingegaan. In ons land zijn er ruwweg drie politieke groepen. De eerste groep wordt gevormd door de aanhangers van Rita Verdonk, Geert Wilders en wijlen Pim Fortuyn, met daarbij de VVD neigend naar scepsis (officieel aanhanger van het voorzorgbeginsel). De andere groep bestaat uit de milieupartijen GroenLinks, de SP en de Partij voor de Dieren, met de PvdA in het kielzog. De gematigde, ietwat conservatieve en voorzichtige partijen vormen een derde groep. Zij krijgen er door de beide andere groepen van langs. Dit lijkt terecht, want bij de gematigden overheerst een werkwijze waarbij men door water bij de wijn te doen, denkt problemen op te lossen. Helaas gaat dat voor het klimaatprobleem niet op. De aarde warmt op of de aarde warmt niet op. Het komt door de mens of het is de natuur. Je kunt er iets tegen proberen te doen, of je kunt het zo laten. Maar er slechts een heel klein beetje iets tegen doen - wat nu juist de praktijk is - helpt echt niet. Goed, we kunnen de gematigde partijen verdedigen door erop te wijzen dat we in een overgangsperiode zitten en dat het niet gemakkelijk is om eerste stappen te zetten. Het verdrag van Kyoto is zo'n voorbeeld van een 'klein beetje'. Als u uw tandarts een kies laat trekken en daarbij verzucht dat u er erg tegen opziet, dan helpt zo'n man u niet wanneer hij zegt dat hij uw kies slechts een klein beetje zal trekken. De wortel zit diep.

Laat eenieder zich in de zaak verdiepen en zijn standpunt bepalen of zijn standpunt niet bepalen. Misschien kunnen we het niveau van het klimaatdebat in Nederland een klein beetje opkrikken. Schrijvers van boze ingezonden brieven die stellen dat het wel lekker is als we er in Nederland tien graden bij krijgen, zijn meestal niet goed geïnformeerd.

Jeroen Vuurboom


Nawoord 26 april 2017

De stukken hieronder werden geschreven vanaf 2006, toen het klimaatdebat hevig woedde. Tien jaar later, op 13 april 2016 verscheen een artikel in de The Guardian, It’s settled: 90–100% of climate experts agree on human-caused global warming, door milieuwetenschapper Dana Nuccitelli, mede-auteur van dit consensusonderzoek. De onderzoekers vonden dat onder klimaatexperts een overweldigende consensus bestaat van tenminste 90%, en, afhankelijk van de manier waarop je consensus meet, zelfs 97% of nog meer. Hoe groter de specifieke klimaatexpertise, hoe groter ook de consensus. Kortom, het staat niet meer ter discussie dat de opwarming van de aarde door de mens wordt veroorzaakt. "The science is settled" 1, 2, 3. Dit betekent natuurlijk niet dat alle klimaatvragen zijn beantwoord. Er blijven veel vragen over. Hoe snel zal het gaan met de opwarming van de aarde? Wat gaan de ijskappen doen? Maar aan de antropogene opwarming kan men niet meer twijfelen zonder zich buiten een vrij grote wetenschappelijke consensus te plaatsen. Het politieke gesteggel over het klimaat zal doorgaan, zeker met de verschrikkelijke Donald Trump aan het hoofd van de Verenigde Staten. De steenkoolpresident denkt dat de opwarming van de aarde een Chinees complot is en gaat alles afschaffen wat zijn voorgangers op milieugebied hebben bereikt. Amerika zal, door zijn toedoen, de atmosfeer volspuiten met nog meer fossiele brandstoffen. Het mondiale klimaatbeleid zal hierdoor achterstand oplopen. Inmiddels partijdig geworden, en met een ongerust hart verlaat ik de klimaatdiscussies. en leg me neer bij de consensus. Het was ook te moeilijk om alles helemaal zelf te willen begrijpen. Hup klimaatwetenschappers, ga door!


INHOUD

De zorgwekkende emissiegroei van China en andere landen
In 2007 haalde de CO2-uitstoot van China die van de Verenigde staten in. De Chinese energiebehoefte zal tot 2030 jaarlijks zo'n 9 procent stijgen. Doorrekenen tot 2030 levert een Chinese uitstoot op van ruim 7 keer die van 2007.
9 okt 2011

Het stadseffect in de Marnixstraat
Vanaf juli 2010 heb ik de temperatuur in mijn straat gemeten. Hoe warm is het centrum van Amsterdam? (Voorlopige versie.)
11 mrt 2011

CO2-sponsje
Misschien hebben we geluk. Een nieuw materiaal zou weleens de uitkomst kunnen bieden voor het CO2-probleem.
7 jun 2010

Stijgt de zeespiegelstijging?
De afgelopen 17 jaar steeg de zeespiegel met 3,2 mm per jaar. Dat is 32 cm op eeuwbasis, bij lange na niet zo veel als werd gevreesd en verwacht. Maar sinds het verschijnen van het 4e IPCC-rapport in 2007 moest de verwachte stijging voor de komende eeuw worden bijgesteld. Zal de snelheid waarmee de zeespiegel stijgt, nog verder oplopen?
11 apr 2010

De invloed van de elfjaarlijkse zonnecyclus op de temperatuur
Een leuke vraag is of je kunt uitrekenen welk temperatuurverschil er op aarde ontstaat als gevolg van de schommelingen binnen een zonnecyclus. Is het een groot getal of juist niet?
27 jan 2010

China liet Kopenhagen met opzet mislukken
Een vertaling van 'How do I know China wrecked the Copenhagen deal? I was in the room', door Mark Lynas (The Guardian, 22 dec 2009).
23 dec 2009

T = c × CO2
Voor de verandering eens een gemakkelijk stukje. In het nu volgende wordt het klmaatprobleem in één regel samengevat.
9 okt 2009

Negatieve feedback
De opwarming van het klimaat wordt versterkt door feedbackmechanismen. Maar het omgekeerde bestaat ook. Negatieve feedbackfactoren vertragen de klimaatopwarming. Welke vormen van negatieve feedback bestaan er? En wat is sterker, de negatieve of de positieve feedback?
5 apr 2009

Dead zones
Er liggen voor de kusten van Noord-Amerika plekken in zee die men heel naargeestig dead zones noemt. Dit zijn zuurstofarme plekken waar bijna geen maritiem leven meer mogelijk is. Op de zeebodem liggen de kadavers van krabben en zeewormen te rotten. Aan de stranden spoelen dode vissen aan.
26 jan 2009

Koraal en het verzuren van de oceanen
Wat het regenwoud is voor de aarde en de atmosfeer, dat is het koraal voor de oceanen. Overal in de wereld wordt het koraal bedreigd door menselijke activiteit: kustvervuiling, over-exploitatie, oplopende temperaturen en verzuring.
4 jan 2009

Een CO2-proef
Zo langzamerhand kent iedereen de broeikastheorie nu wel. We weten exact hoeveel CO2 er in de atmosfeer zit en en we weten ook welk aandeel de mens daarin heeft. Maar nu wil ik ook weten hoeveel de aarde opwarmt door die CO2. Aan het één heb je niets zonder het ander. Is er nooit eens een proef gedaan?
29 dec 2008

Modellen
Klimaatmodellen zijn computerprogramma's die voorspellen hoe het klimaat verandert. We stellen meteen de belangrijkste vraag: Zijn klimaatmodellen betrouwbaar?
4 dec 2008

Temperatuurstijging in Nederland en mondiaal
Het is aardig om de wereldgemiddelde jaartemperaturen te vergelijken met die van Nederland. Wat zegt een hoge gemiddelde jaartemperatuur in Nederland over de wereldgemiddelde temperatuur in datzelfde jaar? We kunnen de vraag beantwoorden met allerlei statistieken. Maar het oog ziet ook al veel.
22 okt 2008

In de pijpleiding (in bewerking)
De aarde warmt op. Een deel van de opwarming die ons nog te wachten staat, bevindt zich in in the pipeline. Deze metafoor is onder klimatologen zozeer ingeburgerd dat meestal niet meer wordt uitgelegd wat ermee wordt bedoeld. Hoe komt het dat de aarde reeds meer is opgewarmd dan er aan de oppervlakte wordt gemeten?
7 okt 2008

Is Nederland een hitte-eiland?
Kan het zijn dat de aarde opwarmt als gevolg van de warmte die vrijkomt bij het gebruik van machines, motoren en andere apparaten? Toen ik begon te lezen over de klimaatverandering, was dit een van de eerste vragen die in mij opkwam. De vraag leek mij, vermoedelijk omdat ik hem zelf had bedacht, opeens spoedeisend. Voordat ik mij in het klimaatprobleem verder wilde verdiepen, moest er eerst een antwoord komen op deze vraag.
10 sep 2008

Opwarming van de polen
De aarde warmt op, maar niet op alle plekken even snel. Op de Noorpool ligt de temperatuurstijging een factor twee of meer hoger dan de gemiddelde opwarming van de aarde. Hoe komt dit? Op internet zijn verschillende verklaringen te vinden. Maar het volgende idee, dat ik wil voorleggen aan de lezer, ben ik nog niet tegengekomen.
31 jan 2008

Klimaat en overbevolking
De invloed van de mens op het klimaat is een oppervlakte met een lengte en een breedte. De energieconsumptie van een individuele aardbewoner stelt de lengte voor, en de breedte de wereldbevolking. Energiegebruik × Wereldbevolking = Wereldenergieconsumptie.
2 aug 2007

Een kubieke meter ijs en een kaarsvlam
We gaan een kubieke meter ijs smelten met het licht van een kaars. De smeltgegevens kunnen we gebruiken om bij benadering uit te rekenen hoeveel de zeespiegel in de 21e eeuw zal stijgen als gevolg van het opwarmend klimaat.
17 mei 2007

Het grote congres
Warmt de aarde nu op of niet, dat was vraag.
Welles en nietes riep men bij hoog en bij laag.
15 april 2007

Antropogeniteitsindex
De processen waardoor de mens invloed uitoefent op het klimaat heffen elkaar gedeeltelijk op. Volgens een boeren rekensom mag je nu simpelweg constateren: komt dat even mooi uit! Is het echt zo eenvoudig?
7 januari 2007

Het klimaatrelativisme van prof. Kroonenberg
Je zou Salomon Kroonenberg een absolute klimaatrelativist kunnen noemen: iemand die de op handen zijnde klimaatveranderingen niet ontkent, maar de ernst daarvan volledig wegrelativeert. De filosoof Schopenhauer merkte eens op dat de mensheid, van een grotere afstand bezien, slechts een dun schimmellaagje is op een bol in de ruimte. Een vergelijkbaar perspectief op de mens, maar nu bezien vanaf een grote afstand in de tijd, vindt men bij Kroonenberg.
december 2006

De antropogene CO2-uitstoot van meneer Janse
Laten we eens aannemen dat de aarde opwarmt als gevolg van een versterkt CO2-effect. In dat geval is de heer Janse die u zo aantonds zult ontmoeten, met zijn leefpatroon een veroorzaker van de opwarming van de aarde.
december 2006

Literatuurlijst (verouderd)


HOME | Klimaatverandering
j e r o e n v u @ x s 4 a l l . n l