Op Koninginnedag 2009 reed Karst T. na met zijn auto op grote snelheid door de dranghekken te zijn gebroken, in op het publiek in Apeldoorn daar aanwezig om de leden van de koninklijke familie te begroeten. Zes personen (uiteindelijk acht, inclusief de dader) kwamen om het leven. Er waren drie zwaargewonde kinderen (16, 15 en 9 jaar) en acht lichtgewonden, waaronder een politieagent. Die nacht overleed Karst aan een hersenletsel in het ziekenhuis en hij heeft niet meer kunnen uitleggen hoe hij tot zijn daad was gekomen.
Wat dreef hem? Volgens zijn eigen woorden, direct na zijn daad, was het een 'aanslag op de koninklijke familie'. Zo stond het in de krant. Heeft hij dit letterlijk zo gezegd? Karst sprak in zijn auto enkele zinnen en was zwaar gewond na de zware klap tegen het gedenkteken, waarmee zijn wagen tot stilstand kwam. Misschien was hij in die toestand gevoelig voor suggestieve vragen van de twee agenten die hem in de auto gedurende enkele minuten ondervraagden? Een van de twee zegt dat hij nog goed bij zinnen was: "Op een gegeven moment hebben we gevraagd of het een bewuste actie was en dat beaamde hij. Het was echt een aanslag."
"De combinatie van een economische crisis en een dreigende pandemie kan de aanleiding zijn geweest", denkt een Duitse professor. "Mensen kunnen door deze omstandigheden net het laatste duwtje krijgen om tot zo'n daad te komen." Pandemie, economische crisis? 'Uit de lucht gegrepen speculatie', vindt een lezer. Maar het geeft aan dat bepaalde externe factoren een rol kunnen spelen. "Die crisis kan meespelen maar die griep nee dat kan ik niet behappen", reageert een andere lezer. Een persoonlijke crisis in elk geval, constateert een derde: "Zijn daad getuigt van een enorme geestelijke/gevoelsmatige crisis." Dat lijkt juist.
Karst (38) werd enkele maanden eerder ontslagen als beveiliger. Dat was voor de tweede keer in een half jaar tijd. Daarvoor had hij gewerkt als vorkheftruckchauffeur en hij had nog meer (bij)baantjes gehad. Hij volgde een studie en stond in zijn gemeente niet inschreven als werkzoekende. Karst kon de huur van zijn appartement in Huissen (bij Arnhem) niet meer betalen en zou de dag na Koninginnedag de sleutels aan de nieuwe bewoners overdragen. Hij stond bekend als een keurige, stabiele vrijgezel die een teruggetrokken en onopvallend bestaan leidde, al was hij geen einzelgänger. Hij had normaal contact met buurtbewoners. De laatste paar maanden veranderde Karst echter: "Volgens ons had dat met zijn ontslag te maken. Hij was daar erg terughoudend over. En het liefst deed hij de gordijnen op klaarlichte dag dicht. Je wist nooit of hij thuis was. Hij leefde in een isolement. Doodstil was het in zijn appartement." Er was volgens zijn ouders een intiem contact met de familie, die niets begrijpt van wat er gebeurd is: "Hij moet op dat moment gek zijn geweest. Dit was niet de Karst die wij kennen." Met de politie, justitie of geestelijke zorginstellingen had hij nooit te maken gehad. Volgens de huurbaas betaalde Karst altijd op tijd de huur en op zijn huishouden was nooit iets aan te merken. Wel werden (mogelijk oude) sporen van cannabis2 in zijn bloed gevonden.
Of men het er nu mee eens is of niet, de verzamelde berichten en de lezersreacties in de Telegraaf en elders spreken een (complex) vermoeden uit. Er ontstaat een beeld van de persoon, zijn gemoedstoestand en motieven. Het is tegelijkertijd een beeld van de onvrede die er onder de lezers leeft. Die twee werelden (het zelf en de ander) zijn moeilijk uit elkaar te houden. Karst is volgens de lezers weliswaar gek, maar hij is een 'gek' tussen aanhalingstekens. De daad wordt zwaar veroordeeld. Men is zeer verdrietig en boos en volkomen uit het veld geslagen. "Dat dit in ons landje is gebeurd. Je krijgt steeds meer wantrouwen in alles, jammer", schrijft een lezer. Het lijkt echter alsof het verdriet de mensen inzicht geeft, zoals blijkt uit de allereerste reacties. Er is opvallend veel begrip: "Ik heb er bezwaar tegen dat hij in de media en door enkele hooggeplaatsten wordt afgeschilderd als een gek. Deze man heeft in grote geestelijke nood verkeerd." Niet dat dit een excuus voor zijn daden is. Maar de dader wordt gezien als een 'slachtoffer van onze rotmaatschappij' die massaal als kil en liefdeloos wordt ervaren. Een enkeling houdt vol dat het om een bizar incident gaat dat je niet verder moet willen duiden: 'gewoon een gestoorde idioot', 'gewoon ziek in zijn hoofd', 'gewoon een loser' of 'gewoon tereur willen zaaien'. Veel anderen zien een patroon of een bepaalde persoonlijke ontwikkeling in combinatie met een maatschappelijke trend: "Er lopen ter lande veel en veel meer van zulke tiktakbommen rond." Men vermoedt een groter verband: "Velen zijn gek geworden in dit landje." En: "Ik hoop dat Nederlandse mensen iets leren over wat een moeilijke tijd waar we doorheen gaan met zich mee kan brengen." Of: "Dit is nog maar het begin." Een onheilspellende gedachte die dikwijls terugkeert in de reacties.
Over de oorzaken, de omgeving en de motieven van de dader, daarover gaat dit verhaal. Het gaat er indirect ook om wat mensen in hem zien en wat Karst ons te zeggen heeft. Een onderscheid tussen deze zaken valt, zoals gezegd, moeilijk te maken. Kunnen we Karst althans een beetje begrijpen? Van de lezersreacties in de Telegraaf selecteren we een aantal opmerkingen. Of een bepaalde uitleg waar is, daaraan wordt natuurlijk door anderen weer getwijfeld. We weten (nog) niets met zekerheid. De politie komt pas over enkele maanden met onderzoeksresultaten. Lezers dragen mogelijkheden aan die min of meer aannemeljk zijn. Er is een betrokken dialoog gaande. Men probeert oorzaken en motieven aan te wijzen. Hieronder zijn een aantal elementen gegroepeerd. Maar die poging faalt meteen al op de sterke onderlinge samenhang en de complexiteit. Alles wordt in één adem genoemd. Dat moet ook wel, want de lezers die reageren hebben slechts enkele regeltjes tekst tot hun beschikking.
Spiegel van de maatschappij
- "Met deze aanslag wordt een spiegel voorgehouden aan 'onze levensstijl. Probeer door zijn ogen naar 'onze' stuurloze en bekrompen samenleving te kijken: afgunstig, een ikke-ikke-en de rest kan stikke mentaliteit en totaal geen gevoel om elkaar te helpen."
- "Die saamhorigheid is teniet gedaan door Nederlanders aan de zijlijn te zetten als zij hulp nodig hebben en goudzoekers op de eerste rij te zetten."
- "We moeten gaan accepteren dat de wereld niet meer is zoals die geweest is."
- "Het geeft aan hoe men zich in Nederland voelt. Het is helemaal NIET saamhorig, welnee, allang niet meer. Dit is de harde werkelijkheid en niets meer of minder. Dat het hier niet goed gaat horen we al jaren, dat er meer mensen in 'nood' komen weten we ook allang."
- "Steeds meer mensen staan met de rug tegen de muur..."
- "Een aanslag op onze levensstijl ervaren veel burgers namelijk elke dag. Al jaren! In onze samenleving zijn veel dingen inmiddels goed mis. Sociaal, veiligheid, ruimte, gezondheidszorg, mentaliteit. Daar valt dit incident van gisteren bij in het niet."
Overspannen, frustratie, radeloosheid, wrok, schizofrenie
- "Ook wil ik de man, die tot deze daad kwam, heel veel sterkte wensen. Dit was een pure wanhoopsdaad en dan is het wrang dat iemand anders met jouw centen mooi weer loopt te spelen!"
- "Een uit de hand gelopen protestactie van iemand die teleurgesteld in het leven staat."
- "Deze man is z'n baan kwijt geraakt, [kon] daardoor z'n woning niet meer betalen en werd eruit gezet. Duidelijk dat deze man door deze stress zich niet meer onder controle had en dus ontoerekeningsvatbaar. Overspannen mensen zijn onvoorspelbaar en de omgeving moet waakzaam zijn, wanneer iemand z'n bestaan verliest."
- "Het meest enge en gevaarlijke vind ik dat er echt mensen rondlopen met een zwaar zieke geest. We zien het niet aan ze."
- "Klassieke schizofreniesymptomen. Opmerkelijk dat je dat nergens leest."
- "Deze man heeft in zijn wanhoop, geen werk, geen geld en waarschijnlijk geen vrienden en familie (?) zijn leven niks meer waard gevonden en deze feestdag aangegrepen om aandacht voor zijn situatie. Overspannen en niet de intentie hebbende om mensen in de dood mee te nemen."
- "Deze ramp is een verschrikkelijk voorbeeld van de onvrede die leeft in Nederland..."
- "Iedereen moet het er toch over eens zijn dat je met dit autootje nooit serieus een bus kunt rammen. Blijft: zelfmoordpoging voor de ogen van de hele wereld en een plaatsje in de geschiedenisboeken."
- "De man was een 'dwaze vader' die zijn kinderen niet meer mocht zien. Hij lag in een (v)echtscheiding met zijn vrouw."
- "Mijn oma overleefde de Spaanse griep, toen de depressie, de 2e Wereld Oorlog en de hongerwinter samen met haar kind (kleuter). Die generaties gingen toch ook geen aanslagen plegen."
- "Ik blijf het zeggen, dit was een schreeuw om aandacht."
- "Dit is duidelijk en wanhoopsdaad geweest van een man die z'n baan kwijt was, geen inkomsten meer had en het dak boven z'n hoofd kwijt was. Dit is misschien nog maar het begin..."
- "Er zijn veel mensen die eenzaam zijn waar nooit iemand naar omkijkt. Egoisme, die man was geen crimineel maar in nood. Nederland is ziek en zal erger worden met ons graaikabinet, drijft sommige mensen tot wanhoop."
- "Ik heb ook iemand gekend die radeloos was, omdat hij geen baan meer had en zijn huur niet meer kon betalen. Hij had gelukkig familie... Om deze man meteen een gek te noemen vind ik te ver gaan."
Sociale ongelijkheid, armoede
- "Ik denk dat in de toekomst vaker iets dergelijks gebeurt als we de graaicultuur blijven belonen en de gewone man op allerlei gebied blijven negeren en schofferen..."
- "Het is triest te moeten beseffen dat ons land en alle tradities die we kennen langzaam de nek zijn omgedraaid door dit kabinet dat overal geld voor heeft behalve voor een rechtvaardige sociale samenleving. Hierdoor ontstaan zulke personen als deze man die de aanslag pleegt. Nederlanders die nergens geloof en vertrouwen meer in hebben."
- "De dader is duidelijk doorgedraaid hij was geen crimineel of slecht mens. Maar doordat hij alles kwijt is geraakt buiten zijn schuld, heeft hij dit willen afreageren op de leiders van dit land. Ergens snap ik dit wel.Het nieuws staat bol van de berichten dat de bestuurders en hoge functionarissen bakken met geld verdienen, terwijl we ook een voedselbank in dit land hebben. En de groep noodlijdende mensen alleen maar toeneemt."
- "Een triest hoopje mens die in een wanhoopsdaad die aanslag heeft gepleegd. En dat allemaal mede namens de banken, werkgevers, etc. Geld maakt mensen niet gelukkig maar kom niet aan zijn/haar geld, huis en gezin."
- "Dat hardwerkende mensen vaak in de kou komen te staan bij tegenslagen. Spreek uit ervaring, echtscheiding, geen woonruimte, torenhoge alimentie en een maatschappelijk werkster die zegt neem er een krantenwijk bij. Ja dan denk je wel is dit rechtvaardig je leven gewerkt en aan de kant gepleurd worden."
- "Als je een houten ladder aan de onderkant laat verrotten dan stort alles daarboven ook in. Zo is het ook als je de onderste regionen in deze samenleving laat verrotten als die uiteindelijk eens echte en kordate hulp nodig hebben vanwege de roofbouw die elke keer op de uitkeringen/salarissen gepleegd worden door de Overheid. Zo'n wanhoopsdaad keur ik niet goed maar is uiteindelijk wel begrijpelijk."
- "De overheid steunt banken. Grote bedrijven. Het feest in Apeldoorn kost zo'n 8 miljoen. Het koningshuis 113 miljoen per jaar. Gouden handdrukken van tonnen enz. Maar wie komt op voor de gewone burger? De gewone man kan zijn huur niet betalen en wordt op straat gezet. Die man is niet gek. Maar het zat hem heel erg hoog. Hij zag geen uitweg meer."
- "De media is niet uitgepraat over de crisis en daarna wordt er wel gemeld hoe hoog de kosten voor het organiseren van Koninginnedag zijn."
- "Er heerst stille armoe in Holland."
- "Een stille (idiote) wanhoopsdaad die aandacht vroeg voor de ellende waar hij en Nederland in zitten. De ene baadt in luxe, de ander kan amper rondkomen. Dit zal zeker niet de laatste zijn die zoiets doet."
Isolement, anonimiteit en sociale (ont)binding
- "Waarom heeft niemand een signaal van deze man op kunnen vangen? Ik ben bang dat er veel meer mensen rondlopen die het einde in zicht hebben, en waar niemand iets van in de gaten heeft. De maatschappij glijdt heel hard onderuit."
- "Verwerpelijk dat hij na ontslag bij een beveiligingsbedrijf, helemaal niet sociaal is opgevangen of geadviseerd door zijn ex-baas, om wat te gaan doen..."
- "Rustige alleen levende personen hebben het moeilijk in buurten waar ze wantrouwend bekeken worden, omdat ze geen behoefte hebben aan het buurtleven deel te nemen. Hieraan toegevoegd dat heel veel criminelen zich juist graag in het kroeg- en buurtleven nestelen. Hij had geen kenmerken die erop wezen dat [hij] dit zou doen. Wel dat hij deelnam aan de bewakingscultuur."
- "Helaas zijn er in onze en andere samenlevingen genoeg van dit soort mensen. Teleurgesteld, moe van de eenzame strijd in dit leven. Je doet je best, maar om wat voor redenen dan ook zit het je altijd tegen. Je gaat zitten broeden en komt dan met al je frustaties uit bij het Staatshoofd. Dat wordt je focus. Je zult ze wel eens een lesje leren. Deze man is voer voor psychologen. Maar zoals hij zijn er meer. Wrok tegen de maatschappij die hen niet ziet staan. Niet wil helpen. Altijd aan je bestaansminimum tornt."
- "Hij werd een keurige onopvallende man genoemd. Die zijn het gevaarlijkst!"
- "Dit is duidelijk een wanhoopsdaad geweest van een man die z'n baan kwijt was, geen inkomsten meer had en het dak boven z'n hoofd kwijt was. Dit is misschien nog maar het begin..."
- "Er zijn veel mensen die eenzaam zijn waar nooit iemand naar omkijkt. Egoisme, die man was geen crimineel maar in nood..."
- "Ik heb ook iemand gekend die radeloos was, omdat hij geen baan meer had en zijn huur niet meer kon betalen. Hij had gelukkig familie. Om deze man meteen een gek te noemen vind ik te ver gaan."
- "Een eenling zonder veel maatschappelijk succes, die de wereld op dramatische wijze nog één keer wilde laten zien dat hij er wel degelijk toe deed. Dit soort geweldsuitbarstingen komt zo zelden voor dat ze nauwelijks verklaard kunnen worden uit algemene culturele factoren. Je kunt gemakkelijker verstrikt raken in je eigen obsessies. Deze daad kun je niet sociaal-cultureel kunt verklaren. Intense wrok, die zich vaak in jaren heeft opgebouwd: ze zullen weten dat ze niet van me hebben gehouden" (Peter Giesen, Herman Vuijsje, Paul Schnabel, Hans Achterhuis - Volkskrant 2 mei 09).
- "De samenleving heeft de knellende band van de dogmatische religies terecht doorgesneden, maar vond alleen maar hol neoliberisme inclusief graaicultuur, opdringerig consumentisme en egocentrisme als vervanging. Ook ik ben zo iemand die niets meer te verliezen heeft en aan het einde van de rit gekomen is. Ik voel mij diep met hem verbonden. Er zijn nauwelijks nog mensen waar je je aan zou willen of kunnen spiegelen. De instanties waar ik nog mee te maken krijg zijn mensonvriendelijke kille winstmachines geworden voor wie ik een zoveelste nummer ben. Of ik wel of niet besta maakt eigenlijk niks meer uit."
Politieke signatuur
Over dit onderwerp zijn de reacties niet erg genuanceerd en ook niet eensgezind:
- "De kogel kwam deze keer weer eens van links."
- "De susuki swift kwam van rechts."
- "De buren spreken over opgerolde broek en hoge schoenen, duidelijk extreem-rechtse snit."
- "Kaalkopje met kistjes en opgerolde broek is geen keurige nette man maar een extreemrechtse pvv-aanhanger."
- "Volgens een ex-collega was dit een CDA-stemmer, hij had toch ook gewoon de volgende keer PVV kunnen stemmen voor verandering?"
- "Een opgeschoren commando-kapsel in combinatie met een geruite overhemd doet eerder denken aan een conformist. Wellicht een maatschappelijk teleurgestelde."
Politiek, beleid
- "Dit was geen aanslag op de kon. fam., maar een schreeuw om hulp. Onze zgn linkse regering veroorzaakt dit soort mensen. Er komen nog meer van dit soort gevallen van mensen die het echt niet meer zien zitten. Nederland is naar de afgrond gebracht door Balkellende en consorten."
- "De dader was een product van de keiharde samenleving uitgeknepen en uitgekotst door onze fijne regering, die geen oog heeft voor de gewone man, maar wel in staat is om het laatste restje levensvreugde van de gewone man nog af te pakken."
- "Maar vergeten we niet dat wanneer je ontslagen bent je acht weken moet wachten op een uitkering van het UWV? Je moet wel alles betalen in deze tussentijd en krijgt nergens steun."
- "Wat zou de oorzaak kunnen zijn? De eerste levensbehoeften zoals, stroom, gas, water, zorg worden op een vreselijke manier misbruikt voor geldelijk gewin. De burgers zijn kaalgeplukt."
- "Het is de schuld vd overheid. Mijn zoon was werkloos, kon geen huur betalen, werd uit zijn huis gezet, sliep op straat en had geen eten. Geen verblijf is geen uitkering hij moest wel ziekenfonds betalen. Schaamte, durfde mij dit niet te vertellen. Toen ik het wist nam ik hem in huis, de schulden van ziekenfonds waren niet aan te slepen. Ik begrijp die man."
- "Wat men zaait (frustraties) zal men oogsten. De ware schuldigen zijn politici en instanties waartegen men welhaast te pletter loopt."
Koningshuis
- "Misschien zijn er simpele zielen in financiele problemen die, bij het ontvangen van een dwangbevel in naam van de Koningin, denken dat werkelijk de Koningin er de schuld van is?"
- "En dit zal nog veel vaker gaan gebeuren en dat komt omdat de bevolking langzaam hun strot word dicht geknepen door de politiek. De bevolking krijgt steeds minder te besteden en wat je verdient gaat op aan rekeningen terwijl het zogenaamde koninghuis geniet van alle luxe van de belastingbetaler."
- "De actie was niet direct tegen het koningshuis maar tegen het systeem in Nederland en zijn verantwoordelijken."
- "Het is eerder de schuld van de gerechtsdeurwaarders die in Naam der Koningin handelen."
- "Dit noem ik geen aanslag op de Monarchie, zo'n klein autootje tegen een bus waarvan de Konkl. familie ruim twee meter hoog zit."
- "Die man is niet gek. Wij klagen over de belastingdruk maar gaan met een vlaggetje naar ons belastinggeld zwaaien."
- "Nou maar eens ophouden met het pronken van al die weelde en vermogen."
- "De dader heeft de Koningin blijkbaar duidelijk willen maken hoezeer hij leed aan de gevolgen van zijn werkloosheid. Indirect heeft hij het kabinet willen veroordelen."
- "Koninginnedag is een symbool van een onbedorven Nederland, waar de koningin nog gewoon over straat kan."
Vragen
Sommige lezers stellen vragen. Er komen ook kritische of relativerende opmerkingen. Zijn de berichten wel consistent? Krijgen we wel alle informatie? Heeft hij bij vol bewustzijn gehandeld? Ook wordt er gegist en gespeculeerd. Iemand ziet snel 'een logisch optelsommetje'. Maar daar moeten anderen niets van hebben: "Kappen met die speculaties." En: "Dat is geen wetenschap, dat is projectie." Je mag bijna geen enkele mogelijkheid uitsluiten. Maar dan weten we ook bijna niets. "Kan, kan, kan. We zullen de waarheid nooit te weten komen", zegt een lezer. In bijna alle reacties zitten wel elementen die later in krantenartikelen verder werden uitgewerkt. "Extreme geweldsexplosies van een individu blijven een mysterie", zegt Hans Achterhuis. Maar valt er dan helemaal niets te begrijpen? Helemaal atypisch is Karst toch niet? Er zullen de komende maanden veel nieuwe feiten en feitjes opduiken. Welke internetpagina's bezocht hij? Mogelijk krijgt het verhaal nog een onverwachte wending. Er zullen ook wel weer complottheorieën ontstaan.
- "Waarom horen we inneens niets meer over de persoon die uit de auto is gesprongen?"
- "Is die man die zich uit de Suzuki heeft laten vallen ook dood? Nergens lees ik hier iets over!"
- "Wacht even, ik volg iets niet; hij woonde al twee jaar in Huissen, maar zou vandaag zijn sleutel inleveren van een pand in Velp??? Heb ik dat juist? Er klopt iets niet in dit verhaal. Had hij dan twee huurhuizen?"
- "Was het wanhoop of echt gericht?"
- "Was het wel zijn bedoeling om zoveel mensen de dood in te jagen? Als je met een Suzuki uit 1992 eerst een aantal metalen hekken ramt, is deze auto vanaf het eerste moment al volledig onbestuurbaar geworden. Half buiten bewustzijn de voet op het gas. Stuurloos is deze auto vervolgens verder gereden."
- "Heeft er iemand over nagedacht dat het een duidelijke zelfmoordactie was?"
- "Aanslag Apeldoorn lijkt op suicide by cop."
- "Een aanslag op het feest is het wel, op de koninklijke famile denk ik niet. Geen explosieven, geen wapens, gewoon een overspannen man die een einde aan zijn en andere levens maakte."
- "Justitie zei gister dat hij nog bij de politie of Justitie bekend was?"
- "Opmerkelijk dat iedereen weet wat deze man bezielde."
- "Je kunt elastiek rekken tot het knapt."
- "Een Suzuki Swift tegen een bus: dat overleeft de bestuurder van de Suzuki niet!"
- "Zo'n auto is zonder explosieven geen partij."
- "Karst T heeft zeker zo gedacht wat ik altijd denk. T was ontslagen en dacht, dat hele koningshuis krijgt elk jaar miljoenen van ons gemeenschapsgeld. Ik zit zonder baan en moet zo hard werken, en [dan] neemt de belasting een heel groot deel weer. Dus dan maar even een aanrijding veroorzaken en dan in het nieuws komen en mijn verhaal doen."
- "Wanneer deze man zelfmoord had gepleegd, had niemand er iets van gezegd. Neem maar de gezinnen, waarin een ouder de kinderen doodt en dan zichzelf. En dat allemaal door de dagelijkse omstandigheden die op ons afkomen." (Wilde hij een openbare daad stellen? -JV)
- "Het is tegenwoordig in de mode om er met klap uit te gaan ipv door overdosis pillen 'gewoon' zelfmoord te plegen in je eigen huis. Zie al die figuren die hun wapens leegschieten op school of bij familie en daarna zichzelf. Deze gozer had wsl gehoopt dat ie neergeschoten zou worden toen ie op de 'beveiliging' inreed."
- "Voorbeeld van een 'last moment of fame'."
- "Ik snap niet wat zijn probleem was. Ook al had hij veel schulden, je kan een faillisement aanvragen hiervoor. Na een paar jaar ben je van je schulden af."
- "Karst T was werkzaam in de beveiliging en kreeg daar ontslag. Ik denk dat de aanslag niet was gericht op de koninklijke familie, maar op het bewakingspersoneel bij wijze van wraakneming."
- "Beveiligde deze man eerst het konings huis misschien?"
- "Gelukkig kunnen we nu het een autochtoon betreft allemaal zo weer het een of ander redelijk causaal verband tussen daad en dader bedenken. Alles is achteraf redelijkerwijs weer te rijmen. Niets menselijks is de dader vreemd, hij was ook gewoon maar een (echt) medemens."
- "Even nuchter zijn mensen...hij had het plan om een aanslag te plegen op Oranje en volgde minutieus de route. Daarna ramde hij de dranghekken..."
- "Jaja en uit wanhoop wist hij ook percies hoe wat en waar de bus was incl. vertraging?"
- "Hij kon de huur niet betalen maar reed wel in een auto."
- "Kunnen antidepressiva van invloed kan zijn geweest?"
Er worden overeenkomsten vermoed met andere moordpartijen: de 'onopvallende' Kim De Gelder, de Oklahoma Bomber, zelfs met 9/11-terroristen, de moord op Bonifatius, Willem van Oranje of de aanslagen van Volkert van der G. en Mohammed B. Dan zijn er nog de schietpartijen op scholen in de Verenigde Staten en elders, of moordpogingen op staatshoofden zoals die van John Hinckley jr. op Ronald Reagan. Treffender is misschien een gelijkenis met de hoofdpersoon uit de film Falling Down.
Nederland rouwt om de gevolgen van een verschrikkelijke daad en de teloorgang van Koninginnedag. Wat mij het meeste treft is zijn isolement. Dit is het einde van een ontwikkeling. Als kind en later als jongeman was hij open. Hij hield ervan om uit te gaan met zijn vrienden. Later ging ieder zijns weegs en Karst verloor het contact met zijn vroegere vrienden. Hij was een alleenstaand, ogenschijnlijk normaal, ietwat terugetrokken persoon geworden. Het meest opvallende is zijn onopvallendeid en zijn anonieme bestaan. De afgelopen maanden stond hij niet meer toe dat er mensen over de vloer kwamen. Voor iemand die het moeilijk heeft, bleef hij opmerkelijk correct, zelfs beleefd, attent en aardig. Je kunt zijn correctheid ook duiden als zelfbescherming, misschien ook als een vorm van trots, of zelfs van subtiele wraak. Correct gedrag kan ook zijn het beschermen van de ander tegen je eigen agressie. Als er van binnen iets kolkt dan is formeel gedrag een correctie manier om de ander niet lastig te vallen met jouw problemen. Karst heeft de huisbaas netjes geschreven dat hij zou vertrekken en daarna mondeling toegelicht dat hij de huur niet meer kon opbrengen. Hij had een afspraak om de sleutel van het huis, waar hij uit moest, aan de nieuwe bewoners te overhandigen. Dit is uitermate correct en zelfs behulpzaam gedrag voor iemand die zijn woning (min of meer) gedwongen woning verlaat. Karst was bewaker. Dus iemand die toeziet op de handhaving van recht en wet. Er is ook een innerlijke wet die niet overtreden mag worden. Als het klopt (maar dit kunnen geruchten van het eerste uur zijn geweest) dat hij zijn kinderen niet mocht zien, dan is dat op zich al een 'reden' genoeg om in er het wilde weg op los te slaan. Geen partner, geen kinderen, geen baan, geen inkomen, geen huis. De feiten van zijn leven moeten tenminste ook duidelijk zijn geweest voor de directe omgeving. Maar kon hij aandacht voor zichzelf vragen en hulp van anderen accepteren? Misschien was hij te bescheiden, te gegeneerd of te trots. En te stil en te onopvallend om die hulp spontaan aangeboden te krijgen. Een lezer reageert: "Hij werd een keurige onopvallende man genoemd. Die zijn het gevaarlijkst!"
Wie hulp wil, moet luid aan de bel trekken en daarbij flink overdrijven of een andere stijlvorm hanteren. En meestal gelooft men je pas nadat je daadwerkelijk 'gekke' dingen hebt gedaan. Want de mensen die het alleen maar zeggen, die doen het niet, denkt men algemeen. Karst had een concreet en objectief beroep, waarin zelfbeschouwen en psychologie niet als belangrijkste kwaliteiten gelden. Zwijgen is goud. Misschien wilde hij zo zijn. Over zijn ontslag was hij terughoudend. Er is in onze maatschappij veel aandachtsinflatie. Alles schreeuwt om aandacht. Soms kun je maar beter luidruchtig depressief zijn, zoals dichters in de Nacht van de Poezie, dan stilletjes en onopgemerkt je leed voor je houden. De sociale dienst, waar je je uitkering aanvraagt, let niet op de geestestoestand van de aanvragers. (Had Karst een uitkering? Hij stond niet ingeschreven als werkzoekende.) Zijn voorlaatste werkgever schijnt hem niet geholpen te hebben. Was er geen aanleiding, of was zijn dienstverband te tijdelijk, zijn baan te onbeduidened voor een 'traject'? Karst was daar weggebleven omdat hij vond dat hij onrechtvaardig was behandeld. Helemaal onbesproken was het gedrag van Karst bij nader inzien niet. Na zijn ontslag in 2008 maakte hij een moeilijke periode door. En ook eerder had hij een zware periode gekend, compleet met schulden, drank, jointjes roken en rondzwerven in een tentje. En steeds wisselende baantjes. Zulke feiten wijzen op een moeilijk en eigenzinnig leven met wellicht een donkere kant. Was hij soms ook depressief? Had hij stemmingswisselingen? Had hij misschien ook last van wanen? Enkele dagen voor 30 april had hij zijn moeder nog gebeld. Hij was toen vrolijk en zei het leuk te vinden binnenkort naar haar verjaardag te komen. Kennelijk is zijn stemming omgeslagen. Of hij heeft alles voor zich gehouden...
Is Karst te vergelijken met de ontslagen buschauffeur die de Rembrandttoren gijzelde in 2002 en daarna zelfmoord pleegde? Deze 'onopvallende' man had het gemunt op de breedbeeldtelevisie van Philips. Ook bij Karst had de woede zich ongecorrigeerd kunnen opbouwen en deze richtte zich 'tegen de koninklijke familie'. Maar, hoewel het zijn eigen woorden zouden zijn, is dit een onbegrijpelijk element in de berichtgeving. Waarom uitgerekend een aanslag op de koninklijke familie? Een ex-vriend is stellig: "Dat zou hij nooit hebben gedaan, daar ken ik hem te goed voor." Hij had zich nooit in die richting uitgelaten. Een ander motief ligt meer voor de hand: "Hij wilde wraak nemen op de beveiliging die hem heeft ontslagen, en om aan te tonen dat de beveiliging in Apeldoorn niet goed was", zegt die ex-vriend. Met hem had Karst, voordat hij zich terugtrok, zijn situatie eens besproken. Dat was anderhalf jaar terug. Hij had gezegd: "Als ik mijn huis uit moet, dan hoeft het voor mij niet meer. Dan maak ik er een einde aan." En hij voegde toe: "Als mij wat overkomt, pak ik ze allemaal terug." Een niet zo fraai, maar duidelijk motief waarmee hij tenminste anderhalf jaar heeft geleefd. Mogelijk is Karst op Konininnedag met bepaalde wraakzuchtige bedoelingen naar Apeldoorn vertrokken. En misschien 'besloot' hij (pas) ter plekke en op impulsieve wijze wat hij precies zou gaan doen. Zijn daad lijkt een wanhopige eenmansactie: nogal ongericht, niet (goed) gepland, en ook nogal ondoelmatig en slordig in de uitvoering. Tenzij hij dit nu juist wilde...
Als Karst inderdaad gedreven werd door woede, frustatie of wraak, dan begrijpen wij hem beter dan ons lief is. "Dit laat zien dat zelfs de meest beschaafde en keurige mensen een breekpunt hebben. Iedereen is op den duur tot iets vreselijks in staat, als je maar lang genoeg getergd bent", zegt een lezer. Karst is geen volkomen vreemde voor ons. Dat verklaart de begripsvolle reacties in de Telegraaf. Hij geeft ons te denken.
Jeroen Vuurboom - 2 mei 2009 (gewijzigd 16 jun 2009)