inleiding | motto's, citaten | 1990-1999 | 2000-2001 | 2002 | 2003 | 2004 a, b | 2005
2002



Economisering van het gezin - Moderne gezinnen willen hun tijd efficiënt besteden, zegt personeelswetenschapper T. Korver. Vroeger liepen moeders rustig naar school, keuvelden met andere moeders, en verwelkomden om half vier hun kind. Nu zie je werkende ouders het schoolplein op racen met een hoofd vol kantoorperikelen en met een blik in de ogen: waar is die van mij? Binnen het gezin rukt de economisering van de tijd op. Mensen willen hun vrije tijd efficiënt besteden, bang als ze zijn iets te missen, of verkeerd te kiezen. Het praten van ouders met kinderen thuis nam in twintig jaar af van drie uur per week naar anderhalf uur. Tv, computer en telefoon kwamen ertussen (Volkskrant 26 jan 2002).


Enron
Ex-topman J. Clifford Baxter van het Amerikaanse energiebedrijf Enron pleegt zelfmoord.
Okt 2001 - Beurstoezichthouder SEC start een onderzoek naar Enron. Een beerput gaat open. De koers van het aandeel Enron daalt van 85 dollar tot 62 dollarcent. Enron gaat failliet: het grootste bankroet in de Amerikaanse geschiedenis. Duizenden personeelsleden en aandeelhouders verliezen hun baan en kapitaal. Werknemers zijn hun pensioen, gefinancierd met Enronaandelen, kwijt. De topmannen van Enron hebben op tijd hun opties en aandelen verzilverd. Topman Kenneth Lay ontving ruim 8 miljoen dollar aan salaris en bonussen en ontving bijna 50 miljoen dollar aan opties, waarvan hij 34 miljoen in 2001 verzilverde. Oud-topman J. Skilling, die in augustus 2001 opstapte ontving 8,7 miljoen dollar aan salaris en bonus en zijn optiepakket was goed voor 26 miljoen. Voormalig financieel-directeur A. Fastow, in oktober 2001 ontslagen, kreeg 4,2 miljoen van Enron, exclusief de bedragen die hij verkreeg uit de diverse constructies waarmee hij een deel van de schulden van Enron zou hebben verdoezeld. Alleen al als adviseur van enkele overeenkomsten verdiende hij 30 miljoen dollar. In totaal betaalde Enron in 2001 745 miljoen dollar aan leidinggevend personeel (Spits 18 juni 2002). Het schandaal rond Enron kan ook de regering-Bush treffen. Kenneth Lay is een intieme vriend van Bush. Enron had een flinke vinger in de politieke pap. Het bedrijf maakte er een sport van om (voornamelijk Republikeinse) politici te bewerken via persoonlijke beloningen en giften in (her)verkiezingspotten. Alles met het doel het toezicht op de energiehandel te verminderen en het toezicht op de handel in derivaten helemaal te voorkomen.
1986 - Enron ontstaat na een fusie van twee kleinere energiebedrijven. Tien jaar lang levert Enron gas en stroom tegen door de overheid vastgestelde prijzen.
Jaren '90 - De energiesector in de VS wordt gedereguleerd. Enron stortte zich op nieuwe producten en nieuwe markten. Energiecentrales en andere saaie kapitaalgoederen werden verkocht. In plaats van het 'tastbare' product energie te blijven verkopen, gaat Enron zich opwerpen als een soort makelaar in de handel tussen energieproducenten en afnemers. Opgezweept door dit succes begeeft Enron zich op geheel nieuwe markten, waaronder transport, exclusieve wijn en telecommunicatie. Deze zogeheten 'derivatenhandel' speelt zich voor een groot deel af op internet. EnronOnline is het paradepaardje van de internetgoeroes. Enron is het bewijs dat de oude economie heeft afgedaan en dat de grote winsten voortaan van de dotcom-sector zullen komen. De koers van Enron schiet omhoog. Het bedrijf gebruikt aandelen als onderpand om geld te lenen en in de hele wereld overnames te financieren. Enron groeit maar door. De schulden worden met boekhoudkundige trucs uit het zicht gehouden. De buitenwereld ziet een bedrijf met torenhoge glazen kantoren, waar de werknemers met gratis artsen, babysitters, aerobiclessen, opties op aandelen en grandioze pensioenvoorzieningen in de watten werden gelegd.
2001 - Recessie. De energiemarkt van Californië stort in. Allerlei sectoren waarin Enron heeft geïnvesteerd, zijn waardeloos geworden. Met 'creatief boekhouden' en fraude worden de verliezen en schulden verdoezeld (NRC 28 jan 2002).
2 okt 2002 - Andrew Fastow van Enron meldt zich bij de FBI. Fastow zou drie ondernemingen hebben gecreëerd om daarmee een miljard dollar aan Enron-verliezen te verbergen. Er bestonden geheime overeenkomsten tussen deze 'schaduwbedrijven' van Fastow en de top van Enron. Het bedrog van aandeelhouders en investeerders leverde Fastow dertig miljoen dollar op. Ook topmannen van vijf andere telecombedrijven - Worldcom, Qwest, Adelphia, McLeod en Metromedia - zijn aangeklaagd voor het opblazen van aandelenprijzen (Volkskrant 2 okt 2002).
Na de fraude liet Enron een spoor van duizenden bv's achter, in Nederland alleen al 140 merendeels slapende postbus-bv's. De vennootschappen worden opgedoekt met een 'vereffening zonder schuld'. Enron had een voorkeur voor Nederland vanwege de gunstige Nederlandse belastingregels voor buitenlandse firma's. Postbusfirma's van Enron hadden vaak als enige aandeelhouder een andere postbusfirma in een belastingparadijs als de Kaaiman Eilanden (Parool 31 mei 2003).


55 procent meer gevallen van straatroof in het centrum van Rotterdam (Parool 23 jan 2002).


Fondsmanagers optimistisch - In december verwachtte 93% van de fondsmanagers dat aandelen beter zullen presteren dan obligatiefondsen. In januari is dit percentage opgelopen tot 96%. De fondsmanagers blijven positief over technologie, media en telecomaandelen (Telegraaf 1 feb 2002).


Belegger schrikt van gesjoemel boekhouder - Na de internetbel knapt nu de boekhoud-bubble. De Enronitis neemt epidemische vormen aan. Sinds Enron failliet ging vanwege gesjoemel met de boekhouding, worden vrijwel dagelijks nieuwe bedrijven betrapt op geknoei met winst- en omzetcijfers. Industrieel conglomeraat Tyco, telecombedrijf Global Crossing, internetwinkel Amazon en energiebedrijf Reliant hadden té creatieve boekhouders. De beleggers vertrouwen het niet meer. Aandelen van bedrijven die worden verdacht van 'cooking the books', worden massaal gedumpt. Creatief boekhouden is de afgelopen jaren in zwang geraakt. Tijdens de internet-hype, waarin geld gratis leek en alles draaide om groei, zetten ook de traditionele bedrijven uit de 'oude economie' de traditionele nettowinst aan de kant voor boekhoudkundige modernismen als ebit en ebitda. Onder druk van de hoge verwachtingen van beleggers poetsten bedrijven hun resultaten op met boekhoudkundig gegoochel. Aan de andere kant werden de vaak torenhoge schulden gecompenseerd door de bedrijfsbalans op te pompen met 'ontastbare waarden' als goodwill. Zo bleek deze week dat KPN dit jaar zijn verliezen kan dempen met een winstpost van 6 miljard euro, die het bedrijf heeft te danken aan een boekhoudkundige truc met het in 2000 overgenomen Duitse belbedrijf E-Plus (Volkskrant 6 feb 2002).


Google geeft adverteerders betere vermelding - Internetzoekmachine Google biedt betalende adverteerders sinds kort een hogere vermelding in de zoekresultaten. Google maakte naam met het selecteren van relevante websites zonder commerciële bijbedoelingen (Telegraaf 20 feb 2002).


Amerikaans bedrijf vraagt octrooi aan op kankergen (Volkskrant 22 feb 2002).


Duitse geneesmiddelenfabrikant Glaxo zou honderden artsen hebben gefêteerd (Trouw 13 maart 2002).


Omvangrijke fraude bij SWZ - Bij de Zwolse woningcorporatie SWZ is jarenlang omvangrijke fraude gepleegd. De managers hebben zich schuldig gemaakt aan 'misbruik van hun positie, zelfverrijking en oneigenlijke aanwending van bedrijfsmiddelen'. Verschillende aannemers waren betrokken bij de praktijken en hebben daarvan ook zelf geprofiteerd (Telegraaf 12 april 2002).


Prijzen schrikbarend gestegen - Prijsstijgingen van vele tientallen procenten zijn aan de orde van de dag in de horeca, parkeertarieven, dienstverlening en medische zorg (Telegraaf 20 april 2002).


Ethisch beleggen - Steeds meer beleggers vermijden bedrijven die verdienen aan wapenhandel, porno, tabak, gokken of kernenergie. Een belegger: 'Geld is een machtig middel, dat moet niet worden gebruikt voor kinderarbeid of milieuvervuiling', zegt Burgers. 'Ethisch' of 'duurzaam' beleggen is en vogue in Nederland. Ethische fondsen - veelal aangeduid als 'duurzame fondsen' - beleggen in bedrijven die verantwoord omgaan met onder meer het milieu, mensenrechten en het eigen personeel (NRC 20 april 2002).


Paars ontliep keuzes - De kabinetten-Kok hebben geen scherpe keuzes gemaakt, zo vinden 23 hoogleraren. Terwijl het onder Paars economisch voor de wind ging met Nederland hebben PvdA, VVD en D66 structurele problemen niet opgelost. Er zijn geen keuzes gemaakt en men werd zoetgehouden met papieren verhalen. De extra miljarden voor de publieke sector zijn vaak gebruikt om problemen te verhullen. Halfslachtige maatregelen: scholen moesten zelfstandiger worden, maar kregen ook meer overheidscontrole. Liberaliseringen of privatiseringen werden ingezet maar niet afgemaakt of deels teruggedraaid. Verzekeraars kregen in de zorg meer verantwoordelijkheid maar niet de vrijheid om die rol te vervullen. Nog nooit was Nederland zo welvarend en het politieke onbehagen zo groot. Wachtlijsten, files, onveiligheid, asielzoekers, anonieme onderwijsfabrieken en bijna een miljoen arbeidsongeschikten. Paars II heeft alle tijd opgesoupeerd aan procedures en overleg. Werk, werk, werk was hét motto. Er kwamen miljoen banen bij, maar de regering heeft nooit duidelijk gemaakt wat zij met Nederland wilde.
Er is weinig gedaan voor de combinatie arbeid-zorg. Jonge ouders uit de 'spitsuur-generatie' werken onder hoogspanning, ouderen zijn steeds vroeger uitgerangeerd. In geen enkel land is de verhouding tussen de arbeidsdeelname van mensen boven en onder de vijftig zo scheef. De economische situatie bood de kans om het WAO-probleem op te lossen maar PvdA en VVD durfden niet. Paars werd slachtoffer van het eigen succes: als je via lastenverlichting in de private sector investeert, blijft de publieke sector achter. De enorme welvaartsgroei heeft voor krapte gezorgd in zorg en onderwijs. Paars liet ook te weinig ruimte voor marktwerking en heeft privatiseringen niet afgemaakt. Er was veel geld en weinig visie in het veiligheidsbeleid. Er is geïnvesteerd in celcapaciteit en agenten, maar de vraag hoe die extra capaciteit moet worden ingezet bleef onbeantwoord. Minister Korthals (Justitie) heeft op incidenten gereageerd: de klopjacht op de bolletjesslikkers. Nederland is van importland van softdrugs en chemische drugs een exportland geworden, zonder dat justitie greep krijgt op de organisaties die daar achter zitten.
In het onderwijs heeft marktdenken de aandacht voor de pedagogiek als politieke opdracht volledig verdrongen. Het vak van leraar heeft geen status meer. De scholen zijn vies. De verarming van het onderwijs heeft gigantische vormen aangenomen. Scholen moesten zelfstandiger worden, maar kregen ook meer controle. In '94 moest minister Ritzen (PvdA) bezuinigen op het onderwijs, terwijl net een grote vernieuwing was ingevoerd: de basisvorming. Dit programma was bedoeld om verschillen tussen leerlingen te verkleinen maar juist de minder slimme leerlingen hebben last van de ongelukkige basisvorming. Het lerarentekort liep op. Paars kondigde aan de klassen te verkleinen. Scholen moesten fuseren op financiële gronden, niet op grond van een pedagogische visie. Veel scholen zijn anonieme leerfabrieken geworden. Hermans voerde de bachelor/masterstructuur in zonder visie. Hermans wil het hoger onderwijs laten aansluiten op de rest van de wereld maar verandert alleen de namen van de academische titels.
De wachtlijsten in de gezondheidszorg zijn lang, de werkdruk is hoog en de zorg voor ouderen en gehandicapten is verschraald. De regering beloofde de tekorten onder het medisch personeel weg te werken. Er was geld, maar geen personeel terwijl de vraag naar zorg toeneemt. Minister Borst heeft haar beleid in de afgelopen twee kabinetten onvoldoende uitgewerkt en was te weinig doortastend. Concurrende zorgverzekeraars moesten de spil van de gezondheidszorg worden en kregen meer verantwoordelijkheid om de kosten van de zorg te dragen, maar geen vrijheid om die rol te kunnen vervullen. Anderzijds is de minister haar kritische houding over marktwerking weinig trouw gebleven.
De ruimte in Nederland is verder versnipperd met waterbeheer, woningen en bedrijventerreinen. De Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening 'hangt' nog in de Tweede Kamer: het failliet van de beleidsnota's. Er kwam een Tweede Maasvlakte, een Betuwelijn, een Hoge Snelheidslijn (HSL). Netelenbos (Verkeer) deed zonder veel weerstand afstand van het rekeningrijden door tolpoorten. De problemen in de Randstad zeer nijpend. Het ministerie van Landbouw, dat het platteland moet behouden, heeft een onduidelijke rol gespeeld. Onder Paars II is alles vastgelopen en gefrustreerd. Het mestoverschot lijkt opgelost omdadt de mest nu direct wordt geïnjecteerd in de grond (NRC 20 april 2002).


Afvaldump in zee nekt vuilnisman - De laatste vuilnisman, afvalconcernt AVR, vertrekt noodgedwongen uit de Amsterdamse haven. De reden: schepen dumpen hun vuil liever illegaal in zee dan het tegen betaling bij de vuilnisman aan te bieden. Van alle schepen die Rotterdam of Amsterdam aandoen, maakt 93 procent zich hieraan schuldig. Met het sluiten van de havenontvangstinstallatie zit de Amsterdamse haven nu zonder vuilnisman. Dat is volgens Europese regels verboden. Ook in Rotterdam lijdt AVR verliezen (Parool 26 apr 2002).


Maan te koop - Het Amerikaanse bedrijf Lunar Embassy, dat sinds 1980 maangrond verkoopt, heeft een vertegenwoordiger in Nederland. Nederlanders kunnen nu stukjes van de maan en van andere planeten kopen. 'Een lap buitenaards grondgebied is bijvoorbeeld leuk als kerstpakket. De grond zal bovendien veel waard worden, als de kolonisatie van de maan eenmaal is begonnen. De industrie zal de maan ook interessant vinden' (AD 28 apr 2002). Lunar Embassy heeft de rechten op de maan. De exploitatie van de ruimte wordt in een verdrag van 1967 verboden. Maar het verbod geldt voor regeringen, en niet voor individuen of bedrijven. Wie het eerst komt, die het eerst maalt. In 1980 liet de Amerikaan Dennis Hope zijn claim op het maanoppervlak, almede de andere acht planeten en hun manen, registreren. Hope is de rechtmatige eigenaar.


Interim-manager van Foster Parents Rolph Pagano verdient 18.000 euro per maand op basis van drie werkdagen per week (30.000 euro op basis van vijf werkdagen). De Vereniging van Verontruste Foster Parents (VVFP): 'Dit is niet in verhouding voor een non-profit organisatie. Ze beroven zonder blikken of blozen de kinderen die ze moeten helpen.' Pagano: 'Het is veel, maar dat is dan ook zonder faciliteiten, vakanties en ziektekosten' (Volkskrant 2 mei 2002).


Treinen zonder conducteur - De NS willen een deel van de treinen zonder conducteur laten rijden (Trouw 19 april 2002).


Ser wil advies over privatisering - De Sociaal-Economische Raad (Ser) wil dat een onafhankelijk adviesorgaan de overheid adviseert bij de verzelfstandiging van publiekstaken (Trouw 16 mei 2002).


Duurder treinkaartje dreigt - De Nederlandse Spoorwegen zoeken bij de consumentenorganisaties draagvlak voor verhoging van de prijzen van treinkaartjes (Trouw 18 mei 2002).


De teloorgang van een links model - Nu de sociaal-democratie in West-Europa klappen krijgt, spreekt niemand meer van de 'Derde Weg'. Heeft het model afgedaan? Minder staat, meer markt: de Nederlandse sociaal-democraten hadden een gezond financieel beleid en meer aandacht voor misbruik van sociale voorzieningen weten te koppelen aan een ongekende banengroei en behoud van diezelfde sociale voorzieningen. Vanaf 1994, toen het eerste paarse kabinet van Kok aantrad, tot 2002 was het aantal banen toegenomen met 1,2 miljoen. Bij de verkiezingen eerder deze maand kregen de sociaal-democraten in Nederland een ongelooflijk pak slaag. In het Verenigd Koninkrijk heeft Labour-premier Tony Blair het moeilijk. De Duitse sociaal-democratische bondskanselier Gerhard Schröder dreigt de verkiezingen van september te verliezen. En de Franse socialistische premier Lionel Jospin behaalde een zeperd bij de jongste presidentsverkiezingen. De richtingenstrijd tussen traditioneel linkse sociaal-democraten en de meer marktgerichte sociaal-liberalen is losgebrand. Heeft het 'compromis tussen kapitalisme en socialisme' afgedaan? Was de Derde Weg niet meer dan een schaamlap voor 'rechts' beleid? Groot was het optimisme, toen de New Democrats in 1993 in de VS aan de macht kwamen en Europa inspireerden tot eenzelfde swing. Maar de inspanningen van de sociaal-democraten kunnen niet uitsluitend op liberale hervormingen zijn gericht. In Engeland zijn onderwijs, openbaar vervoer en gezondheidszorg jarenlang verwaarloosd. Pas met de jongste begroting trok Blair tientallen miljarden extra uit voor de zorg. Wat wilden de Derde-Weggers toen ze de macht veroverden? Bewijzen dat hun politieke stroming niet langer zou worden geassocieerd met hoge overheidsuitgaven, hoge schulden en een overmaat aan staatsbemoeienis. Samenwerken met het kapitalisme in plaats van het te hervormen. Lagere belastingen, privatisering en 'werk boven een uitkering' kwamen bij de PvdA, de SPD, de Zweedse sociaaldemocraten, de Franse Parti Socialiste en bij Clintons Democraten hoog op de agenda te staan. Economische dynamiek, vonden al deze partijen, moest hand in hand gaan met sociale rechtvaardigheid. Zo ging de Third Way van Blair de Duitse SPD met hun omhelzing van de vrije markt veel te ver. De Duitse sociaaldemocraten wilden niets weten van Blairs variant op Thatchers neo-liberalisme, het ongelijke schoolsysteem en het ministelsel van sociale voorzieningen. In het egalitaire Duitsland is het gelijkheidsbeginsel dominant. Een poging van Schröder om samen met Blair een vijfpuntenplan te presenteren voor een flexibele arbeidsmarkt met lagere lasten voor bedrijven en een strengere aanpak van uitkeringsgerechtigden sneuvelde, omdat de achterban er niets van moest weten. Ook de Franse socialistische premier, Lionel Jospin, die in 1997 aantrad, toonde zich afkerig van roze etikettenplakkerij. Het ultraliberalisme uit Amerika en Engeland was hem een gruwel. 'Ja tegen de markteconomie, nee tegen de marktsamenleving', vond hij. De economische recepten van de Derde-Weggers hoorden bij de welvarende jaren '90. Inmiddels is het tij gekeerd. Het grenzeloze optimisme is verdwenen. Het inzakken van de Nieuwe Economie en de aanslagen van 11 september hebben het maatschappelijke klimaat veranderd (NRC 29 mei 2002).


Klachten Meldpunt Verhuurgedrag - Het Meldpunt Ongewenst Verhuurgedrag heeft sinds de oprichting vorig jaar vierhonderd klachten binnengekregen. Particuliere verhuurders proberen van hun huurders af te komen, bijvoorbeeld door na de renovatie van een woning het balkon niet meer terug te plaatsen. Een kamerbewoner die terugkeerde van vakantie, ontdekte dat zijn hele inboedel door de huisbaas per vrachtwagen naar zijn ouders was gebracht. Het Meldpunt Ongewenst Verhuurgedrag ging vorig jaar zomer van start na een in 1999 gehouden onderzoek naar het gedrag van particuliere verhuurders in Amsterdam. Verhuurders zetten huurders op de gespannen woningmarkt soms op ontoelaatbare manier onder druk. Gebrek aan onderhoud is een belangrijke bron van klachten en leidt vaak tot het vertrek van de huurder, waarna de particuliere verhuurder het pand vervolgens met een leuke winst kan verkopen. 'De gemeente kan een eigenaar dwingen onderhoud te plegen door een aanschrijving en een dwangsom. Maar dat gebeurt vaak niet, omdat de gemeente in het belang van de volkshuisvesting ook meer koopwoningen wil. De huurder voelt zich zo dubbel gepakt, door huisbaas en gemeente ... Het politieke klimaat is niet gunstig voor huurders', zegt projectleider Guido Zijlstra (Parool 29 mei 2002).


FNV Bond: uitzendbureaus benadelen - Uitzendbureaus benadelen uitzendkrachten ernstig met ondoorzichtige trucs met loonstrookjes. Naar schatting levert dit uitzendbureaus jaarlijks vele honderden miljoenen op, zegt H. Westerhof, bestuurslid van FNV Bondgenoten. Zeker 80 procent van de loonstrookjes van uitzendkrachten klopt niet. Het uitzendbureau omzeilt de cao door een doorleeninstantie tussen henzelf en de werkgever te creëren. Volgens hem worden veel toeslagen onterecht berekend over een te laag uurloon. Met dit soort trucs wordt uitzendkrachten zoveel mogelijk geld uit de zak gekloptTelegraaf 31 mei 2002.


Makers spots tegen drank stappen op - Bijna het gehele team dat verantwoordelijk is voor de anti-alcoholcampagnes van de rijksoverheid is opgestapt, omdat het een te grote invloed vreest van de drankenbranche zelf. Volgens campagnelider Van Dalen moet je voor alcoholpreventie geen geld van de alcoholbranche gebruiken. Maar de directeur van het NIGZ, H. Krosse, wil financiering van campagnes door de alcoholbranche niet uitsluiten. 'Het gaat vooralsnog om een informeel overleg om te komen tot het beleid voor het product dat ons bindt. In mijn ogen is daar geen enkel bezwaar tegen', zegt Krosse (Parool 1 juni 2002).


Idealistisch type met stress - Een op de vijf werkenden heeft een psychische stoornis. De problemen zijn te voorkomen, zeggen experts bij TNO Arbeid. Bijvoorbeeld, wees niet te idealistisch. Idealistische, gewetensvolle typen met hart voor de zaak die veel van zichzelf in het werk stoppen en gewaardeerd, verantwoordelijk en betrokken zijn, lopen risico. Word geen administratieve kracht, arts of leraar, is een ander advies. Na dertig jaar onderwijs ben je kapot. Let op vermoeidheid, zwetend wakker worden, concentratieproblemen, slaapstoornissen en snel huilen, hoofdpijn en lage rugpijn. Het zijn voorbodes. Op het lichaam letten dus. Ga in geval van burn-out door met werken: anders wordt je plek opgevuld door een jonge frisse docent en iedereen denkt dan: Goh, wat een leuke collega. Thuis raken ze eraan gewend dat jij de boodschappen doet. Nee, wie thuis blijft, boekt geen vooruitgang. Je bent teveel gericht op hoe je je voelt. De conditie holt achteruit. Je bent alleen te genezen door aan de slag te blijven. Ontspan. Ontdek waar je ontspannen van wordt. Iedereen is te conditioneren om in ontspannen toestand te komen. Help jezelf daarbij, er zijn tal van zelfhulpboeken. De burn-out heeft grote impact op je status. Jij bent degene die het niet redt. Ze zullen je minder snel vragen voor verantwoordelijk werk. En dat is maar goed ook. Op hoger niveau krijg je nog meer stress (Volkskrant 4 juni 2002).


Aanval op vakbonden en informele economie - De vakbondsrechten worden in de wereld het hevigst geschonden in Birma, Colombia, Ethiopië, Soedan, Venezuela en Wit-Rusland. Alleen al in Colombia zijn vorig jaar 185 vakbondsbestuurders vermoord: dat is meer dan het aantal van 153 vakbondsmensen dat in 2000 in het Zuid-Amerikaanse land verdween of werd vermoord. In Wit-Rusland is de regering doorgegaan met het onderdrukken en zelfs ontmantelen van vrije vakorganisaties. In Soedan zijn gevallen gesignaleerd van gedwongen arbeid, terwijl in Venezuela de regering zich heeft bemoeid met verkiezingen binnen de vakorganisaties. In Birma en Ethiopië worden geregeld vakbondsbestuurders gearresteerd. Op het congres van de International Labour Organization (ILO) in Genève wordt ook een rapport besproken over de informele economie. In Afrika vormde informeel werk de afgelopen tien jaar 90 procent van de banengroei. Informeel werk biedt nauwelijks sociale en juridische bescherming en geeft slechte werkomstandigheden. Die komen wereldwijd voor en zijn inherent aan globalisering, aldus de arbeidsorganisatie van de VN (NRC 6 juni 2002).


Peperduur galafeest - Flying Doctors Nederland heeft een conflict met de organisatoren van het prestigieuze jaarlijkse 'Flying Doctors Gala' over de financiële verantwoording van de exclusieve, fondsen wervende feesten. Flying Doctors vreest dat er te veel geld aan de strijkstok blijft hangen bij de stichting die de prestigieuze gala's organiseert. Volgens de veilingmeester was de opbrengst van het gala van vorig jaar tussen de 3 en 4 miljoen gulden, de netto-afdracht van het Flying Doctors Gala vorig jaar bedroeg 1 miljoen gulden (Telegraaf 7 juni 2002).


Het 06-feest houdt een keer op - VendexKBB zal 45 telefoonwinkels sluiten wegens tegenvallende verkopen. 'De telefoonwinkels van Dixtone hadden nooit enige allure. Bovendien zaten alle producten verstopt achter vitrines. Net als bij Kijkshop: gewoon heel afstandelijk. En het assortiment was beperkt, je kon er alleen mobieltjes kopen. Ja, als je daarvan helemaal afhankelijk bent, dan kon je toch zien aankomen dat het 06-feest een keer zou ophouden.' Sjeer Mestrom is directeur van Tell Me, een winkelketen die werd bedacht door Retail Development Company. Zijn Tell Me biedt straks naast mobieltjes, ook verzekeringen daarvoor aan, groene energie, dvd's en computerspelletjes. Drie maanden geleden kondigde KPN aan dat het ongeveer 40 van de 147 Primafoons zou sluiten. Deze winkelpanden worden overgenomen door Tell Me, bevestigt Mestrom: 'We nemen 47 Primafoonwinkels over en bouwen ze om naar Tell Me's. In 3 à 5 jaar willen we in totaal honderd Tell Me's hebben' (NRC 7 juni 2002).


Akzo weer verdacht van rol in prijskartel - Chemie- en farmaconcern Akzo Nobel wordt verdacht van illegale prijsafspraken met het Zwitserse Clariant en het Franse TotalFinaElf. Het gaat om de prijs van monochlooracetaat, dat in cosmetica en wasmiddelen wordt gebruikt. Vorig jaar nog kreeg het bedrijf uit Arnhem een boete van 12 miljoen dollar (12,8 miljoen euro) in de Verenigde Staten wegens prijsafspraken rond hetzelfde monochlooracetaat. In de VS loopt ook nog een rechtzaak tegen de drie bedrijven. Volgens documenten zouden de drie in de jaren negentig jarenlang hebben samengewerkt. Tijdens geheime ontmoetingen in Duitsland en Zwitserland zouden afspraken gemaakt zijn over prijzen en marktaandelen. De toezichthouders aan beide zijden van de Atlantische Oceaan hebben de laatste tijd veel boetes opgelegd wegens prijsafspraken. Zo kreeg Roche uit Zwitserland, een boete van 462 miljoen euro en het Britse Archer Daniels moest ruim 47 miljoen euro betalen (NRC 6 juni 2002).


Topmanagers weer 8,5 procent rijker - De inkomens van topmanagers bij grote Nederlandse bedrijven zijn in 2001 met 8,5 procent opgelopen, twee keer zoveel als werknemers er bij kregen. De inkomensstijging steekt schril af bij de prestaties van de Nederlandse bedrijven in 2001. De nettowinst van beursgenoteerde bedrijven daalde vorig jaar met 77 procent (Volkskrant 8 juni 2002). Werkgeversorganisatie VNO-NCW en het Nederlands Centrum van Directeuren en Commissarissen (NCD) voorspellen dat de inkomens en bonussen van directeuren en ondernemingsbestuurders in 2002 met hooguit 3,5 à 4 procent zullen stijgen (Volkskrant 31 mei 2002).
Jan Marijnissen (SP) pleit voor de herinvoering van een 72%-tarief voor jaarinkomens boven de 250.000 gulden, een 'speciale' loonmaatregel voor de 'speciale' mensen van de top.
Eerder (april 1998) veroordeelde premier Kok de salarisstijgingen aan de top: 'Als wij spreken over normen en waarden in de samenleving, moeten wij ook normatief optreden tegenover mensen aan de top die zich onevenwichtig verrijken en buiten proporties zelf voordelen binnenhalen van wat rechtvaardiger naar anderen toe zou kunnen gaan.' De verontwaardiging betrof toen de 4 procent loonstijging van topmanagers: bijna twee keer zoveel als de gemiddelde CAO-stijging. Het volgend jaar stegen de salarissen aan de top met bijna 8 procent terwijl de gemiddelde werknemer 3 procent kreeg. In 1999 kreeg de top 13 procent, de CAO-lonen stegen met 2,6 procent. De top van 25 AEX bedrijven kreeg er in 2000 gemiddeld 14 procent bij. Philips en Unilever gaven loonsverhogingen van 13,8 en 20 procent voor de top, exclusief opties. Het totaal aan te verzilveren opties van de raad van bestuur van Unilever steeg van 2,6 miljoen in 1999 tot 4,6 miljoen in 2000. De gemiddelde CAO-loonstijging lag in 2000 op 3,3 procent (www.sp.nl).
Zelfs bij de sterk dalende koersen van de laatste tijd kunnen opties nog steeds heel aantrekkelijk zijn, bewijzen diverse bestuurders dit jaar. Als de beurskoers door slechte resultaten is gehalveerd, kunnen oude, voor een kwárt van de huidige beurskoers uitgegeven opties nog steeds prima worden verzilverd (Volkskrant 8 juni 2002).
'Het is van de gekke om werknemers op te roepen tot loonmatiging en zelf de eigen beloning onbeschaamd te blijven opvoeren', zegt Doekle Terpstra van vakcentrale CNV. FNV-woordvoerster Els Tieman: 'De werkgevers zijn bij ons aan het verkeerde adres met oproepen tot loonmatiging. KPN is een bedrijf dat bijna failliet ging, en waar de werknemers nul procent salarisverhoging hebben gekregen. Als ik dan lees dat de top zichzelf met een salarissprong van 48 procent heeft beloond, geloof ik mijn ogen niet.'
De werkgevers zijn niet onder de indruk van deze verontwaardigde geluiden: 'De discussie over de beloning van bestuurders van ondernemingen moet nu ophouden', vindt Jong Management, een aan de werkgeversorganisatie VNO-NCW gelieerde vereniging van ondernemers, directeuren en managers. Want de verwachte stijging van topsalarissen over 2002 van 'nog geen 4 procent' weerspiegelt 'het verband tussen inkomensstijging en de prestaties van ondernemingen'. VNO-NCW schaart zich hierachter. 'Inclusief incidentele beloningen en flexibele bonussen zijn de lonen aan de onderkant met gemiddeld 6 procent gestegen. De kloof is kleiner dan gesuggereerd.' Liever kijkt VNO vooruit, in plaats van naar 'achterhaalde' cijfers over 2001 (Volkskrant 10 juni 2002).
'De stijging van de topsalarissen legt de gebreken in het denken van ondernemers bloot ... Enerzijds staan ze zich voor op het lopen van risico's. Maar bij belonen onttrekken ze zich daar juist aan. Ze wijzen ter verantwoording van hun salarisstijging naar het buitenland, maar weigeren tegelijk dezelfde risico's te lopen als buitenlandse collega's. Die worden makkelijker ontslagen als de zaken niet goed gaan ... Topondernemers vergeten hun voorbeeldfunctie. Kijk naar KPN. Dat maakte hardhandig kennis met de ontslagcultuur. Tegelijk kwam Ad Scheepbouwer die als nieuwe topman buitensporige beloning vroeg én kreeg nog voor hij iets had gepresteerd bij KPN. Sterker: hij was als commissaris mede-verantwoordelijk voor de gang van zaken tot dan toe. De banen van gewone werknemers staat ondertussen op het spel. Zij lopen risico. KPN is groot geworden dankzij werknemers in tentjes langs de weg maar dat wordt door de schoorsteen gejaagd met KPN Mobiel ... Hoe denken topfunctionarissen en commissarissen dat zoiets overkomt op de werkvloer? Dit soort machogedrag dient geen bedrijfsbelang op lange termijn ... Juist in de semi-publieke sectoren meet de top zich soms macho-gedrag aan, nageaapt van het bedrijfsleven. Kijk naar de beloning van Rolf Pagano, de inmiddels vertrokken interim-manager van Foster Parents. In de zorgsector wordt plots ook bedrijfsmatig werken ingevoerd. Het verplegen van mensen heet ineens 'het product huishoudelijke verzorging'. Handelingen worden in minuten uitgedrukt. Dat is het werk van externe managers die met gouden kettingen worden vastgebonden. Terwijl goed betaalde ervaringsdeskundigen die het werk zelf kennen, effectiever kunnen zijn', zegt Wout Buitelaar, hoogleraar arbeidsverhoudingen aan de Universiteit van Amsterdam (Volkskrant 10 juni 2002).
Topsalarissen in Amerika. Daar verdient Larry Ellisson van Oracle bijna twee miljoen dollar per dag. De toptien heeft een jaarsalaris van minimaal negentig miljoen. De nummer twee van de lijst, Michael Dell van het gelijknamige computerbedrijf, verdient tweehonderd miljoen dollar. Prestatie is bij dergelijke salarissen volstrekt ondergeschikt. JDS Uniphase, een bedrijf in computernetwerken, boekte een een verlies van meer dan vijftig miljard dollar, maar topman Jozef Strauss verdiende 150 miljoen dollar, goed voor de derde plaats. Daarmee is Strauss volgens Forbes niet eens de best betaalde slechtst presterende topman. Dat is Michael Eisner van Disney. Hij wist de beurswaarde van zijn bedrijf te ruïneren en ruim een miljoen dollar op te strijken. De Amerikaanse toplui hebben vorig jaar de broekriem weer een tandje strakker gezet. Met 4,8 miljard dollar (5,3 miljard euro) verdienden ze zes procent minder dan in 2000 (Parool 29 april 2002).
Greed is good. Greed is right. Greed works. Het bedrijfsleven heeft baat bij hebzucht, en dus bij prestatiebeloning. Willen bestuurders zichzelf met opties verrijken dan moet de beurskoers stijgen. Een hogere koers maakt financiering van groei eenvoudiger. Dat is de ratio van riante bonussen en optieregelingen voor topmanagers die intussen ook in Nederland normaal zijn geworden. Hebzuchtige bestuurders proberen de beurskoers op te krikken middels overnames en reorganisaties (denk aan Worldcom en UPC) omdat hun eigen beloning daarmee rechtstreeks samenhangt. In de VS slaan sommige optieregelingen alles. Larry Ellison cashte in 2001 ruim zevenhonderd miljoen dollar aan opties, daags voor een winstwaarschuwing van Oracle. De Aegon-top verdiende tijdens de beurshausse 45 miljoen euro. Prestatiebeloning en hebzucht zijn nog legaal, maar de stap naar creatief boekhouden en witteboordencriminaliteit lijkt kleiner te worden. Ex-Laurus-directeur Peter Stuyts wordt verdacht van het aannemen van smeergeld. Oud-Connexxion baas Frans Sevenstern declareerde bordeelbezoek. Denken topmanagers dat zij onaantastbaar zijn? Het lijkt alsof commissarissen het rempedaal niet kunnen vinden. Volgens Willem Hoogduin, psycholoog en mede-eigenaar van de HSK-groep, gaat het bedrijfsleven aan hebzucht ten onder. Er is sprake van een glijdende schaal van normen en waarden. 'De belasting naaien is een nationale sport en accountants onder druk zetten om de cijfers op te poetsen is ook schering en inslag. Wat je als bestuurder daarmee in feite zegt is: Mijn persoonlijk gewin is belangrijker dan de geldende normen en waarden.' De ondernemingscultuur is hebzuchtiger geworden, zegt Peter-Paul De Vries, directeur van de Vereniging van Effectenbezitters (VEB): 'Beursvennootschappen worden gebruikt om rijkdom aan te onttrekken. Dat heb je gezien in 1998, 1999 en 2000: grootaandeelhouders gingen niet naar de beurs om groei te financieren, maar om te cashen. Door de bank genomen is het bedrijfsleven er niet meer integer op geworden.' Van zelfregulering en bescheidenheid is nauwelijks sprake. De Vries: 'Als je alle beloningscomponenten van Rijkman Groenink van ABN Amro optelt, zit je bij normale prestaties op 3,5 miljoen euro per jaar. Wat er gebeurt, is dat een bureau wordt gevraagd een vergelijking te maken met andere ondernemingen, een paar grote buitenlandse fondsen worden in het onderzoek meegenomen en vervolgens wordt er gezegd: Kijk, het zijn marktconforme salarissen.' De doelen die Rijkman Groenink had gesteld zijn niet gehaald en de zeer forse reorganisatie is nog altijd niet afgerond. Ingrijpen is voor de 'machomanagers' geen probleem. Sterker, ook bij gezonde ondernemingen beginnen ze bij hun aantreden met snijden om de portemonnee van de aandeelhouder - en van zichzelf - te spekken. Commissarissen kunnen een klimaat scheppen voor misstanden en zelfverrijking, waarin white collar crime en zelfverrijking gedijt. De huidige Laurus-topman en toenmalig commissaris Jan-Michiel Hessels zeggen nooit iets te hebben geweten van de omkooppraktijken van ex-bestuurder Peter Stuyts, een praktijk die tien jaar heeft voortgeduurd. En toen bekend werd dat Stuyts fraudeerde, heeft president-directeur Kees Storm de boel opgehouden omdat toen net de Konmar-formule geïntroduceerd werd. Er wordt gemeten met twee maten. President-directeur Frans Sevenstern van NedCar hielp familie en kennissen aan goedkope Volvo's terwijl kantinepersoneel werd ontslagen omdat er af en toe een kroket verdween. Stuyts had na zijn gedwongen vertrek bij Laurus de euvele moed om een bod te doen op 29 Konmarwinkels. UPC-topman John Riordan leent vrolijk tien miljoen euro van zijn bedrijf terwijl dat aan schuldenlasten ten ondergaat. Als je dingen met schwung brengt, doet niemand zijn mond open. Bij het speculatiefonds Texlite dat in de jaren tachtig aan financiële malversaties ten onder ging, zaten schurken aan de top. Die gooiden bijvoorbeeld alle schulden in een hoge hoed, trokken er eentje uit en betaalden die dan. En daar kwamen ze mee weg. De problemen met de topmensen zijn inherent aan het systeem. Je zoekt geen toezichthouders uit waarvan je weet dat ze zeer kritisch naar jou zullen kijken. Bestuursvoorzitters ontwikkelen narcistische trekken en omringen zich met jaknikkers en leugenaars zodat we alleen nog horen wat hun aanstaat. Zelfs de raad van commissarissen bestaat uit kennissen van de bestuursvoorzitter. De optiebeloningen zijn uit de hand gelopen omdat de commissarissen hun werk niet hebben gedaan. Als commissaris was Scheepbouwer medeverantwoordelijk voor het onverantwoorde expansiebeleid dat tot de diepe koersval van KPN heeft geleid. Nu mag hij dan profiteren van het koersherstel na die koersval. Het Nederlandse bedrijfsleven heeft wel de leuke dingen overgenomen uit de VS, vooral het beloningssysteem, maar niet het systeem van verantwoordelijkheid en goedkeuring dat daarbij hoort, zoals de richtlijnen inzake het verstrekken van transparante informatie en het afleggen van directe verantwoordelijkheid. Scheepbouwer wordt bestuursvoorzitter. Opeens blijkt de productiviteit per medewerker veel te laag. Jarenlang is hij commissaris geweest! Menig commissaris verschuilt zich achter onmacht. Het ontbreekt hen aan kritisch vermogen. Zelfregulering zit er bij bestuurders niet in. De voorbeelden van zelfverrijking rijgen zich nog onafgebroken aaneen. Volgens John Neervens (directievoorzitter van ABP) zijn veel topbestuurders zelfingenomen en niet of nauwelijks in staat tot zelfreflectie en relativeren. Volgens een studie van Accenture in 2001 zijn Nederlandse topmanagers de meest zelfgenoegzame managers ter wereld. Kortom, veel topmanagers zijn het zicht op de werkelijkheid kwijt en dan is het een betrekkelijk kleine stap naar een gevoel van onaantastbaarheid. Mogelijk is tien tot twintig procent van de topbestuurders zelfs psychisch gestoord. Of valt hun hun megalomane machtswellust toe te schrijven aan een onderliggend minderwaardigheidcomplex. Niets is zo verslavend als succes. Als je succes hebt, denk je al gauw dat je onaantastbaar bent. Bestuurders en bedrijven kunnen nog zo zeer falen, de bazen lijken altijd met veel geld te vertrekken terwijl werknemers en aandeelhouders met de brokken blijven zitten. Veel raden van bestuur besteden meer tijd aan de honorering van topmanagers dan aan de integriteit van de financiële rapportages (Intermediair 13 jun 2002).


Prijsbrekers piloten - Piloten van sommige goedkoop vliegende luchtvaartmaatschappijen als Easyjet, Buzz en Ryanair negeren in bepaalde gevallen instructies van de luchtverkeersleiders. Piloten van prijsbrekers zouden onder grote druk staan om zo snel mogelijk te vliegen (Parool 19 mei 2002).


Fusie banken rijke cliënten in Zwitserland - Lombard Odier en Darier Hentsch, twee Zwitserse banken voor vermogende cliënten, gaan fuseren. De nieuwe combinatie behoort tot de grootste private banken in Europa met een beheerd vermogen van 95 miljard euro. Voor klanten geldt een minimale inleg van 1 miljoen Zwitserse frank (684.000 euro). De financiële wereld zag deze stap als de opmaat voor een verdere samenklontering van banken in Zwitserland. De afgelopen jaren hebben veel Zwitserse banken profijt gehad van de snel groeiende groep nieuwe rijken die met behulp van het zogenoemde offshore-banking (via postbusvennootschappen) hun geld fiscaalvriendelijk weg zetten, het liefst buiten bereik van de belastingdienst. Deze dienstverlening staat onder druk nu de OESO (de overkoepelende organisatie van de rijkste geïndustrialiseerde landen) de meeste belastingparadijzen op een zwarte lijst heeft gezet (NRC 4 jun 2002).


Immigatie goed voor economie - Experts menen dat immigratie op langere termijn gunstige effecten heeft op de economie. Financieel leveren migranten een nettowinst op voor de economie: ze dragen in de regel meer af aan belastingen, dan ze kosten aan uitkeringen. Ze zijn vaak goed opgeleid, of ze doen de banen die de autochtone bevolking niet wil (Volkskrant 8 juni 2002).


NMa verwerpt klacht tegen tarief Microsoft - De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) weigert een onderzoek in te stellen naar het nieuwe licentiebeleid van Microsoft. De kartelbewaker beschouwt de tarieven van Microsoft als een zaak voor de Europese Unie. De Netwerk Gebruikersgroep Nederland is verbaasd dat de NMa er zes maanden over heeft gedaan om tot deze conclusie te komen. De NGN vreest dat bedrijven onder de nieuwe licentieregeling jaarlijks 25 tot 30 procent meer kwijt zullen zijn. Voorheen bedroeg de stijging 10 tot 20 procent. Ook worden de afnemers gedwongen steeds de laatste versies van programma's te installeren. Microsoft stelt dat alleen een minderheid van de klanten meer kwijt zal zijn aan licenties. Tachtig procent is goedkoper of even duur uit, aldus het concern (Volkskrant 8 juni 2002).


Als je genoeg geld hebt komen de hoeren wel naar jou toe - 'Ik heb een 'freesite' www.worldsex.com die dagelijks 170.000 unieke bezoekers trekt die gratis plaatjes komen kijken maar toch ook op de reklame banners klikken en lid worden van de 'paysites'. Voor elk aangebrachte member krijg ik $42 Van de 170.000 bezoekers per dag klikken er zo'n 25.000 op een of andere banner en een op de 1000 wordt member van zo'n paysite. Ik heb zelf een paysite www.hotsexteens.com waarvoor ik op mijn freesite een paar reklamebanners heb. Ik krijg zo'n 10 nieuwe members per dag die gemiddeld 3 maanden lid blijven, momenteel heb ik 860 members a $21 per maand', schreef Cor Eberhard, woordvoerder voor ICT-zaken van de Lijst Pim Fortuyn, in een nieuwsgroep op internet (Planet.nl 14 juni 2002).


Spong geen minister - Advocaat Gerard Spong van de LPF wil geen minister van Justitie worden, voornamelijk omdat hij er financieel te veel op achteruit zou gaan (Parool 17 juni 2002).


Woningnood Amsterdam - De wachtlijsten voor sociale-huurwoningen worden in Amsterdam steeds langer. De wachttijd voor een betere huurwoning is de laatste twee jaar opgelopen tot elf jaar. Nieuwkomers op de Amsterdamse woningmarkt moeten zeven jaar wachten op een woning. In 2000 was dit nog drie jaar (NRC 8 juni 2002). Een paar jaar geleden werd er nog structurele leegstand in de sociale sector voorspeld. Het aanbod van sociale huurwoningen in Amsterdam daalde spectaculair, de vraag steeg. De Amsterdamse cijfers bevestigen een landelijke trend. Vooral grote gezinnen en mensen met lage inkomens en jongeren hebben het moeilijk. De doorstroming vanuit sociale huurwoningen naar huurwoningen in de vrije sector en naar koopwoningen is overal teruggelopen en ook moeten gemeenten en woningcorporaties steeds meer woningen reserveren voor bijzondere groepen woningzoekenden, zoals ex-gevangenen, drugsverslaafden, psychiatrische patiënten, asielzoekers en stadsvernieuwingsurgenten (Volkskrant 17 juni 2002).


Kraker Radio 100 gaat commercieel - Om te blijven bestaan vraagt de anarchistische illegale radiozender Radio 100 een zendmachtiging aan. Mogelijk wordt de Amsterdamse zender, die zichzelf als 'erkende culturele motor' omschrijft, officieel een commerciële zender (Parool, 19 juni 2002).


Inspectie wil af van toezicht op reclame - De Inspectie voor de Gezondheidszorg wil niet langer toezien op naleving van het Reclamebesluit, dat het fêteren van artsen door farmaceuten beperkt en publieksreclame voor medicijnen op recept verbiedt. Het OM, dat de afgelopen jaren nauw samenwerkte met de Sector Reclametoezicht, maakt zich grote zorgen over een mogelijke opheffing van de sector Reclametoezicht. De Sector Reclametoezicht werd drieëneenhalf jaar geleden opgericht door Borst, onder druk van de Kamer. Deze drong erop aan dat zou worden toegezien op naleving van het Reclamebesluit uit 1994 (NRC 19 juni 2002).


Bij het faillisement van KPNQwest - 'Begin maart kwam er een analistenrapport uit. De koers stortte toen in elkaar. Leveranciers eisten direct hun geld op en weigerden verdere diensten. Klanten van ons stelden betaling uit. En de banken waar wij in het krijt stonden, onder meer ABN Amro, Citigroup en Barclays, begonnen nerveus te worden. We waren samen met hen bezig om onderdelen van het bedrijf te verkopen. KPN aasde bijvoorbeeld onder meer op ons Duitse netwerk. Qwest wilde ook een deel van onze infrastructuur en met een andere partij waren we in gesprek over onze Oost-Europese activiteiten. Intussen belandden we in een slechte periode. Bernie Ebbers van Worldcom werd weggestuurd, de schuldreductie van France Telecom en Deutsche Telekom wilde maar niet lukken. Qwest zat in moeilijkheden. De verkoop van het in surseance verkerende Global Crossing ketste af. KPN en Qwest slikten hun omzettoezeggingen aan ons in. De banken waren razend. Om de banken tegemoet te komen heb ik open kaart gespeeld. Ik heb ze alles laten zien. Zo wisten ze precies hoe de vlag erbij hing. Zij kregen op voorhand meer invloed. Ik kon niet zoveel doen omdat de banken inmiddels zoveel invloed hadden bedongen. Daarom besloten de commissarissen gezamenlijk om op te stappen. Pas door hun vertrek voldeden wij voor het eerst niet meer aan de voorwaarden van onze lening bij de banken. Ze maakten onmiddellijk gebruik van deze machtspositie. Angst en paniek regeerden. Binnen twaalf uur na het besluit van de commissarissen werd beslag gelegd op al het aanwezige kapitaal in de onderneming. De banken wurgden ons. Ik kon geen brief meer versturen, voor een postzegel moest ik toestemming vragen. Ik denk dat ze rigoureus ingrepen om een signaal aan de sector te geven: met ons valt niet te spotten, dit kan u ook gebeuren. In dat opzicht zijn wij als het ware geofferd. Ze hadden er wel recht op, maar in het Amerikaanse faillissementsrecht had dit nooit gemogen. Iedereen deed het verkeerde op het verkeerde moment. Dit was meteen zo desastreus. Ik word al 'Black Jack' genoemd omdat de tent zo snel omviel. Terugblikkend heb ik er te veel op vertrouwd dat de banken en KPN en Qwest er samen wel uit zouden komen. Vergelijkingen met Enron treffen mij diep. Die bestuurders verzilverden hun aandelen en opties voor de ondergang. Mijn directe collega's en ik hebben nooit aandelen verkocht' - Topman Jack McMaster van KPNQwest (NRC 20 jun 2004).


UPC kan niets zeggen
Het kabelbedrijf UPC kan over de schuld van elf miljard euro geen mededelingen doen. De top kreeg tien procent salarisverhoging terwijl het verlies opliep en de beurskoers ineenschrompelde. 'Ik kan helaas niet ingaan op individuele gevallen. In moeilijke tijden moet je proberen goed management binnen te houden. Bovendien is de beloning in vergelijking met andere bedrijven niet buitengewoon' (Parool 22 juni 2002).
UPC heeft uitstel van betaling aangevraagd in de Verenigde Staten en Nederland. UPC is onderdeel van het Amerikaanse moederconcern UGC dat op zijn beurt in handen is van het Amerikaanse Liberty Media. Dat bedrijf wilde recentelijk kabelbedrijf en UPC-concurrent Casema overnemen. Dat plan werd gedwarsboomd door kartelwaakhond NMa. UPC ging in 1999 naar de beurs en noteerde op de top van de internethype een koers van rond de 80 euro. Nu is het aandeel nog geen eurodubbeltje waard (Volkskrant 3 dec 2002).
De adviseurs die UPC helpen om de schuld om te zetten in nieuwe aandelen, strijken samen zestig miljoen euro op. Advocatenkantoor Allen en Overy, accountantskantoor KPMG en belastingkantoor Deloitte en Touche behoren tot de grootverdieners. UPC wijst er op dat aan de schuldensanering nog tal van risico's zijn verbonden. Zo zijn topmanagers moeilijk te vinden en vast te houden, omdat 'veel van hen wonen en werken ver van hun thuisland' (Volkskrant 13 dec 2002).


De kledingbende - Ze bouwden hun Amsterdamse woningen om tot complete winkels. De bende - acht mannen en vijf vrouwen - hield zich op grote schaal bezig met professionele winkeldiefstal door heel Nederland. Ze hadden het vooral voorzien op dure kledingzaken en gebruikten speciale, aangepaste tassen, waarmee ze de detectiepoortjes konden omzeilen. Anderen leidden ondertussen het winkelpersoneel af. De gestolen waar werd verzameld in een woning in Buitenveldert. Daar werd een echte winkel ingericht, compleet met kledingrekken. 'De klanten' konden de kleren daar voor dertig procent van de verkoopwaarde kopen. In twee andere Amsterdamse woningen werden filialen ingericht. In hun woningen werden behalve de kleding ook een vuurwapen, een schietbalpen, 28.000 euro, bivakmutsen en communicatieapparatuur aangetroffen. Het arrestatieteam van de politie hield een voortvluchtige aan. Toen de recherche korte tijd later diens woning binnenviel, sprong iemand van tweehoog naar beneden (Parool 24 jun 2004).


De scooterrovers - Ruim tienduizend keer werden de afgelopen drie jaar in Rotterdam mensen beroofd van handtas, gsm, scooter of geld. 25 augustus 2001: Twee vrienden uit Capelle rijden op een scooter. Ze zien twee donkere jongens naderen, evenees op een scooter. De twee jongens willen de sleutels. De Capellenaar gooit ze naar zijn vriend, die wegrent. Maar de belagers verbreken het stuurslot en scheuren weg. Verzekeraar AON maakte het bont: de scooter ter waarde van bijna drieduizend euro werd niet vergoed, ondanks een diefstalverzekering van bijna 350 euro. Dit was immers geen diefstal, dit was diefstal met geweld. Dus: geen geld. De afgelopen weken verschenen de rovers voor de rechter, samen met vier anderen die gezien worde3n als de leiders van een criminele organisatie van in totaal dertig jongeren. De politie is opgehouden te tellen bij 62 misdrijven die ze van april tot november vorig jaar in wisselende samenstellingen pleegden. Ze hadden het vooral voorzien op scooters en motoren. Alle verdachten zijn Antillianen, zoals naar schatting eenderde tot de helft van alle straatroven in en rond Rotterdam door Antillianen wordt gepleegd. Het valt te bezien of de rechtbank de beschuldiging van criminele organisatie bewezen zal achten. Want veel organisatie zat er niet in. De advocaten van de twintigers die worden aangemerkt als brein van de organisatie, worden juist wanhopig van de hersenloosheid van hun cliënten. 'Het lijkt wel alsof er iets mankeert aan hun kortetermijngeheugen', verzucht hun advocaat. 'Ze doen maar wat. Iemand met geweld van zijn scooter beroven is toch niet niks. Maar dan laten ze hem ergens staan waar-ie weer wordt gestolen. Of ze vergeten te vragen naar hun deel van de opbrengst. Criminele organisatie? Een zooitje is het.' De jongens stalen eerst een gsm en gebruikten die vervolgens om criminele afspraken mee te maken. De eersten die werden opgepakt, sloegen meteen door. De verdachten bezitten niets. De meesten zijn werkloos. Geen van hen heeft een uitkering. Aanvragen was te moeilijk, of er is niet aan gedacht. De een leeft vooral op de zak van zijn vriendin, de ander gebruikt nietsvermoedende burgers als wandelend pinapparaat. De twintigers hebben allemaal kinderen, een van hen zelfs zes. Hadden ze er weleens aan gedacht hoe dat allemaal moest als het fout liep? Het antwoord komt erop neer dat ze geprobeerd hadden niet na te denken en dat dat goed was gelukt (Volkskrant 24 jun 2002).


Miljardenfraude Worldcom
• Woldcom, een van de grootste telecombedrijven ter wereld, boekte kosten ter hoogte van 3,85 miljard dollar als investeringen. Hierdoor kon het bedrijf de afgelopen vijf kwartalen een nettowinst laten zien. De resultaten waren goedgekeurd door accountantsbureau Andersen, dat al in opspraak kwam door de affaire rond Enron. Wereldwijd daalden koersen op effectenbeursen. Op het totale personeelsbestand van 80.000 werknemers zullen 17.000 banen worden geschrapt. De fraude is al enige jaren gaande. Worldcom is nu nog maar zes cent waard op de beurs tegen 62 dollar drie jaar geleden (NRC 26 juni 2002, Volkskrant 26 juni 2002, Parool 2 juli 2002).
• De recente hausse aan frauderende multinationals, met de Worldcomaffaire als toppunt, geeft nog niet een fractie aan van de problemen waar corporate America mee kampt. De verbanden tussen het bedrijfsleven, de financiële wereld, de politiek en de toezichthouders zijn in de VS zo groot, dat simpele oplossingen niet meer werken. Topmannen van frauderende bedrijven als Enron, Worldcom, Tyco of Global Crossing konden alleen gedijen omdat iedereen hun handelen accepteerde, zelfs toejuichte. Totdat ze hun hand overspeelden: een sjoemelende topman, een accountant die niets zou hebben opgemerkt, paniekerige beleggers. En ook de beursanalisten, de vuurtoren waarop beleggers blind varen, spelen weer een bedenkelijke rol. Zelfs de SEC, de bijna onaantastbare toezichthouder op de Amerikaanse beurshandel, ligt onder vuur. Over de rol van beursanalisten, die enerzijds beursfondsen aanprijzen en anderszijds de betrokken fondsen als klant hebben, werd wel veel gepraat, maar effectieve stappen zijn er niet genomen. Wat nu wordt dichtgetimmerd, zijn de gaten in de huidige regelgeving. Maar de werkelijke oorzaak van alle fraude blijft onberoerd: hebzucht. Salarissen spelen voor Amerikaanse - en steeds vaker ook Nederlandse - toplui een volstrekt ondergeschikte rol. Bonussen en vooral optiebeloningen zijn hun passie, genoegdoening die rechtstreeks gekoppeld is aan de prestaties van het bedrijf. Toplui hebben er een persoonlijk, financieel belang bij dat de beurskoers van hun werkgever maar één kant opgaat: omhoog. Als in die atmosfeer de beurskoersen dalen, zijn er maar weinig toplui die de gevolgen durven te accepteren (Parool 27 jun 2004).
• Worldcom heeft nog eens voor 3,3 miljard dollar gemanipuleerd met reserves. De winsten van de afgelopen jaren zullen omslaan in verlies. WorldCom wil een bedrag afschrijven van 50,6 miljard dollar aan verlies van goodwill (Volkskrant 9 aug 2002).


Eén miljoen boete voor Texaco wegens 'gecoördineerde' kortingsactie om concurrent Tango uit de markt te drukken. Texaco stapt naar de rechter (Volkskrant 26 juni 2002).


Politie doodt twee mensen tijdens werklozenrel in Argentinië (Volkskrant 27 juni 2002).


Boekhoudgat bij Xerox - Ook Xerox heeft een miljardengat in zijn boeken. Xerox was dit voorjaar al door de SEC op de vingers getikt wegens dubieuze boekhoudkundige methoden omdat de resultaten opzettelijk waren opgepompt. Op basis van de prestaties op Wall Street konden de managers van het bedrijf voor miljoenen dollars aan bonussen incasseren. Xerox kocht de klacht van de SEC destijds af met een boete van tien miljoen dollar (Volkskrant 29 juni 2002).


Italiaans erfgoed te koop - Musea in Italië protesteren tegen het ontslag van de 2300 mensen met een tijdelijke aanstelling. De regering wil het culturele erfgoed onderbrengen in een naamloze vennootschap en hoopt met verkoop 12,5 miljard euro binnen te halen. Wat zal er verkocht worden? Het Colosseum, de Trevi-fontein of het beroemde Uffizimuseum? Er zijn geen criteria gesteld aan wat wel en niet verkocht mag worden en er zijn ook geen voorwaarden gesteld aan de kopers (Telegraaf 29 juni 2002).


Ratrace in managersland - Het Amerikaanse bedrijfsleven staat de laatste weken vooral in het nieuws vanwege een reeks bedrijfsschandalen bij grote bedrijven als Enron, Tyco, Global Crossing, WorldCom en Xerox. Verliezen werden met boekhoudkundige trucs weggepoetst. De trend lijkt niet aan Nederland voorbij te gaan. Zo kwamen Ahold en het inmiddels failliete kabelbedrijf KPNQwest in het nieuws. Europese bedrijven lijken steeds meer op hun Amerikaanse concurrenten. Topmanagers zijn bekende Nederlanders geworden. Net als in Amerika is wil van de aandeelhouders wet geworden: het maken van zoveel mogelijk winst. En omdat de aandeelhouders graag op de hoogte willen blijven zijn bedrijven steeds vaker tussentijds over de resultaten gaan publiceren om voortdurende te laten zien dat ze het beter hebben gedaan dan daarvoor. Dat leidt ontslagen, fusies en overnames en - als dat niet meer volstaat - het opleuken van de resultaten en fraude. De combinatie van die twee ontwikkelingen - de manager als boegbeeld en het steeds vergroten van de winst - leidt tot harde afrekeningen. Want wie op het pluche wil blijven, moet voor klinkende resultaten zorgen. Deze 'afrekencultuur' is in Europa inmiddels sterker ontwikkeld dan in Amerika. Van alle bestuursvoorzitters die het afgelopen jaar opstapten, verliet 56 procent het bedrijf vanwege tegenvallende financiële resultaten, tegen 32 procen in de VS. En waar de bestuurder bij slechte resultaten wereldwijd gemiddeld 5,4 jaar aanblijft, is dat in Europa 4,8 jaar. Het risico van gesjoemel lijkt daarmee reëel voor het Nederlandse bedrijfsleven. Er zijn steeds meer managers die de druk van de beursvloer niet meer aankunnen met het risico dat de zaken mooier worden voorgespiegeld dan ze zijn. Een op zichzelf logische dip wordt niet meer geaccepteerd. De nadruk in het moderne managersleven ligt op het presteren op korte termijn. Het moet allemaal nu en meteen (AD 30 jun 2002).


Koers France Télécom stijgt na geruchten over hernationalisatie (Parool 2 juli 2002).


Pillenbranche sleutelt aan voorschriften reclame - Er is behoefte aan duidelijkheid over de grenzen tussen reclame en voorlichting, vindt De stichting Code Geneesmiddelenreclame, zelfreguleringsorgaan van de geneesmiddelenbranche. In mei won het farmaceutische bedrijf Novartis Pharma een rechtszaak over een televisiespotje en het bedrijf hervatte onmiddellijk de uitzendingen. Juist aan het begin van het 'slipperseizoen' willen veel mensen wat doen aan hun schimmelnagels. De tv-reclame zorgde voor een enorme omzetstijging. Farmaceutische bedrijven bevechten intussen ook elkaar. Het bedrijf Roche Nederland maakt verboden reclame voor een middel voor patiënten met chronische hepatitis C: 'Hoop op genezing voor hepatitis C-patiënten'. Dat was tegen het zere been van concurrent Schering Plough, die een product voor dezelfde kwaal op de markt brengt. De bedrijven ruzieën nu over de rectificatieverplichting (Trouw 5 juli 2002).


Amsterdam tegen privatisering van Schiphol (Parool 5 juli 2002). De reactie van VVD-er Te Veldhuis: 'Amsterdam moet effe dimmen. Als je uit recalcitrantie een grote meerderheid in de Tweede Kamer wilt dwarsbomen, zal dat in Den Haag niet worden gewaardeerd. Ik zou de linkse partijen in de raad niet adviseren de privatisering tegen te houden. Dat kan allerlei gevolgen hebben' (Parool 6 juli 2002).


Chaos bij ABN Amro - ABM Amro is telefonisch onbereikbaar. De vertrouwde dienstverlening via baliemedewerkers en accountmanagers is komen te vervallen. Het contact met de klant is uitbesteed aan call centers maar die kunnen het werk niet aan. Het regent klachten. De woordvoerder van ABN Amro wijt de problemen aan onwennigheid van de klant. Ook stelt hij dat het speciaal daartoe aangetrokken goedkope personeel nog ingewerkt moet worden. Deze werknemers hebben niet bijzonder veel opleiding genoten op financieel gebied. Op de regiokantoren wordt alweer gesproken van het terugdraaien van het voorgenomen bezuinigingsbeleid (Parool 6 juli 2002).


Taxi's schreeuwend duur - Amsterdam van 11e naar 9e plaats in top-20 van duurste steden (Telegraaf 9 juli 2002).


Kabinet CDA, LPF en VVD schrapt ministerie Ontwikkelingssamenwerking (NRC 9 juli 2002) en Milieu (Volkskrant 14 juli 2002).


Verboden hormoon ook in frisdrank - Het verboden groeihormoon MPA is aangetroffen in frisdrank. Het hormoon is afkomstig uit leveringen van het inmiddels failliete bedrijf Bioland in Arendonk. Bioland kwam vorige week al in opspraak, omdat het met MPA vervuild varkensvoer heeft geleverd aan Nederlandse bedrijven. Bioland verwerkte farmaceutisch afval waarvoor het bedrijf geen vergunning had. De Morgen onthulde vandaag dat Bioland elf jaar lang giftig afval heeft geloosd. Vorig jaar heeft Bioland vorig nog een milieuvergunning gekregen van het Antwerpse provinciebestuur (NRC 9 juli 2002).


Ex-bestuurder W. Scheerder (PvdA) beschuldigd van fraude (NRC 9 juli 2002).


Diefstaf, bedreiging en vandalisme: Nederland bij koplopers van de wereld (Parool 10 juli 2002).


Hof maakt verbod op spam ongedaan - Het gerechtshof in Amsterdam bepaalde in het geschil tussen XS4all en Ab Fab Interactive Media Group dat spam is toegestaan. AbFab voerde campagnes uit voor onder meer De Telegraaf en NRC Handelsblad onder klanten van XS4all (Volkskrant 18 juli 2002).
Het internet loopt vol met spam. Nu al bestaat 36 procent van het e-mailverkeer uit ongewenste bulkpost, tegen 8 procent een jaar geleden. Tegen het einde van dit jaar zal dat 50 procent zijn. De 110 miljoen gebruikers van Hotmail (Microsoft) ontvangen op een dag meer dan een miljard ongevraagde reclameboodschappen. Dat is 80 procent van alle post, terwijl Hotmail zelf al een groot deel van de junkmail tegenhoudt (Volkskrant 5 sep 2002).


Schaduwzijde van de meritocratie - Het ideaal van gelijke kansen voor iedereen is gerealiseerd. Nederland is een meritocratie. Mensen komen in het algemeen terecht waar ze thuishoren - volgens de markt. Resultaat: een klassenmaatschappij met intelligentie en opleiding als verdelingscriteria, en nieuwe vormen van beslotenheid. De situatie in de onderste regionen van de samenleving is stabiel en uitzichtloos. Het aantal 'gemengde' huwelijken tussen partners uit verschillende sociale milieus neemt af. Op clubs en school praten mensen zelden nog met iemand uit een ander sociaal milieu. Mensen uit verschillende sociale lagen vormen elkaars maatschappelijke concurrent. Veel mensen werken beneden hun opleidingsniveau. Er is daardoor een verdringingsmarkt ontstaan waarbij de klappen vallen bij degenen met een niet-afgemaakte opleiding. Bij hen ontstaat wrok. Ook trekken de hogere klassen beschermingsconstructies op. Ouders uit hogere milieus doen er álles aan om hun kind op het vwo of de havo te krijgen. Daardoor ontstaat een groep opgeklopte talenten die later in hogere posities terecht komen dan ze 'verdienen'. Jan Timmer was president-commissaris van de NS en claimde voortdurend dat hij met zijn inzichten uit het bedrijfsleven het spoorbedrijf zou verbeteren. Vervolgens zagen mensen dat de treinen nog vaker vertraging hadden. Dat is het soort situatie waarin opgeklopt talent tot groot ongenoegen aanleiding geeft, aldus Wout Ultee, hoogleraar sociologie (NRC 18 juli 2002).


Politie plaatste bommen Genua - Een Italiaanse politieagent heeft bekend vorig jaar juli tijdens een bijeenkomst van de acht grootste industrielanden in Genua twee molotov-cocktails te hebben verstopt in een school. De benzinebommen waren voor de politie het bewijs dat demonstranten tegen de G8-top, die in de school lagen te slapen, geweld wilden plegen. Bij de inval werden 93 mensen gearresteerd. Zeker zestig van hen raakten zwaargewond. Er viel één dode (NRC 31 jul 2002).


Herman Heinsbroek - Minister van Economische Zaken Heinsbroek (LPF) verkocht het bedrijf waarvan hij grootaandeelhouder was in 1996 voor 140 miljoen euro. De minister heeft een voorliefde voor dure auto's en dure kleding (Volkskrant 17 juli 2002). Tegen zijn oude bedrijf Arcade loopt een onderzoek naar kartelvorming in de tijd dat Heinsbroek er de leiding had. De minister wilde gisteren en vanochtend geen commentaar geven (NRC 14 aug 2002).


Commerciële e-mails toegestaan - Het versturen van grote hoeveelheden ongevraagde, commerciële e-mails is toegestaan. Internet-gebruikers betalen hierdoor per jaar tien miljard euro aan telefoonkosten. Het Europese parlement wil dat bedrijven vanaf eind 2003 toestemming voor commerciële e-mails krijgen (NRC 20 juli 2002).


Onderzoeker steelt zeldzame apen (Volkskrant 22 juli 2002).


Verbeelding van managers niet langer aan de macht - Een koude sanering teistert de financiële economie. De huidige crisis is een crisis van ongeëvenaarde en grenzeloze overinvesteringen en speculatie. Honderdduizenden werknemers bij telefoon- en mediabedrijven verliezen hun baan, particuliere beleggers hun beursgeld. Financiële instellingen komen in het nauw (Aegon, Fortis). De financieel-economische wereld is zichzelf tegengekomen. Alan Greenspan wees vorige week de zondaars hun plaats: zijn lijstje noemt geen namen, maar hele beroepsgroepen. Advocaten, interne en externe accountants, commissarissen, beleggingsanalisten op Wall Street, kredietbeoordelaars en de grote professionele vermogensbeheerders. Er is een kloof tussen de reële economie van rollende vrachtwagens, rokende schoorstenen en zacht zoemende computers, en de financiële economie die in de jaren tachtig als een ballon daar bovenuit is gestegen. De financiële economie van ontelbaar meer valutahandel dan nodig is voor de wereldhandel, van tienduizenden door beeldschermen verbonden handelaren, van papieren beleggingen. De telecommunicatie- en internet-industrie heeft zoveel productiecapaciteit geschapen die nooit rendabel gebruikt zal worden. In de Verenigde Staten liggen genoeg glazvezels om de aardbol 1566 maal te omcirkelen. Maar de benutting is enkele procenten. Ruim drie jaar opkomst en ondergang van KPNQwest illustreren ook de bungee jump economie. De managers van KPNQwest staken zo'n 3 miljard euro in de aanleg van een Europees glasvezel-netwerk voor snelle dataverbindingen. De opbrengst nu is op z'n best enkele tientallen miljoenen. De kaalslag van het financiële en mensenlijke kapitaal in het bedrijfsleven overtreft elk begrip. Honderden, misschien wel duizenden miljarden aan betaalde overnamepremies zijn de afgelopen twaalf maanden afgeschreven. Steeds meer geldschieters, zoals pensioenfondsen, banken en verzekeraars, staan zelf met de rug tegen de muur. Het hart van de financiële economie is bereikt: het oudedagskapitaal van honderden miljoenen (gepensioneerde) westerlingen (NRC 23 juli 2002).


Luxe Kunsthotel in Rotterdam -Een monumentaal pand in de Rotterdamse wijk Delfshaven wordt verbouwd tot kunsthotel. Het hotel gaat zich richten op de top van de zakenmarkt. Er komen zeer luxe suites met originele kunst van buitenlandse naoorlogse kunstenaars aan de muren. De goedkoopste suite kost 750 euro per nacht (Telegraaf 23 jul 2002).


Dell ontketent printeroorlog - Computergigant Dell snuffelt begerig aan de printermarkt, waar winstmarges van 60 procent gewoon zijn, vooral dankzij de inktpatronen. De navulpatronen zijn duur. De afgelopen jaren is strijd geleverd met de aanbieders van goedkope navulpatronen. Dat hergebruik wordt bestreden met chips op de cartridges, die de printer melden als de inkt op is. Deze slimme vulpatronen laten zich niet opnieuw vullen en zijn moeilijk na te maken. Met de hoge winstmarges is de printerfabrikanten er alles aan gelegen om concurrentie buiten de deur te houden (Volkskrant 8 aug 2002).
De Amerikaanse fabrikant Lexmark procedeert tegen concurrerende printerpatronen wegens een overtreding van het auteursrecht: het omzeilen van de beveiliging van de chip op de navulpatronen (Volkskrant 23 jan 2003).


Ziekenhuis stapt in privé-kliniek - Het Universitair Medisch Centrum (UMC) in Utrecht neemt een belang van 25 procent in een commerciële privé-kliniek, die eigendom is van Alant Medical, dat weer in handen is van medicus-ondernemer Jaap Maljers (grootaandeelhouder) en Vendex/KBB (20 procent). Twee gynaecologen van het UMC in Utrecht nemen daarnaast een deelneming van gezamenlijk 10 procent. In het hele land verrijzen zogeheten gezondheidsboulevards, waarbij het ziekenhuis ruimte verhuurt aan paramedische bedrijfjes (Volkskrant 10 aug 2002).


Megafraude bij uitbreiding van Schiphol (Volkskrant 10 aug 2002).


Vraag naar oude economie - De beurs heeft zijn aantrekkingskracht verloren. Hoe lager de koersen, des te meer aandelen een bedrijf moet uitgeven om geld op te halen. Aandeelhouders zien hun aandeel in het bedrijf verwateren. Tal van bedrijven houden het daarom voor gezien. Voordeel van het vertrek van de beurs: het scheelt tijd en geld en het bedrijf is niet langer de speelbal van de grillige financiële markten. 'We kunnen allemaal leuke nieuwe dingen doen', zegt een bestuursvoorzitter. De psychische druk is weg. 'Het heeft écht een stuk rust in de onderneming gebracht', zegt een andere bestuursvoorzitter. 'De jaarverslagen hoeven niet meer naar een - prijzige - drukkerij. Gewoon één keer per jaar een intern jaarverslag.' De tijdwinst is enorm. Het contact met de aandeelhouders, analistenpresentaties, toespraken voor beleggingsclubs en interviews kostten veel tijd. De beursverlaters krijgen aandacht van bankiers en bedrijven die willen weten hoe het bevalt, zo'n geschrapte notering en bestuursvoorzitters houden lezingen in het land over hoe het vertrek van de beurs bevalt. 'We zitten precies goed. De vraag naar oude economie is terug en elk bedrijf weet inmiddels welke nadelen er kleven aan een beursnotering' (Volkskrant 20 aug 2002).


Leegstand - De teloorgang van de telecom-industrie zorgt voor een snel oplopende leegstand op de kantorenmarkt in Amsterdam en omgeving. Veel multinationals hebben tijdens de internet-hype te grote nieuwe gebouwen neergezet. De leegstand kan dit jaar oplopen tot 12,5 procent. Projectontwikkelaars bouwen, ondanks de slappe vraag, onverdroten verder (Parool 24 aug 2002).


De privatisering van water - Twee Franse bedrijven heersen op de groeiende watermarkt. Suez en Vivendi Environnement voorzien zo'n 230 miljoen mensen wereldwijd van water. Er worden miljardendeals gesloten. Een Duits energie-conglomeraat, RWE, koopt steeds meer kleine particuliere waterbedrijven op om sterker te staan tegenover de Franse bedrijven. Door fouten op regeringsniveau hebben 1,1 miljard mensen in de wereld op dit moment geen toegang tot water. Overheden kunnen het zicht op de watermarkt kwijtraken als gevolg van de onvermijdelijke privatisering. Er is een wanhopige waterbehoefte in de ontwikkelingslanden. De Wereldbank, de Verenigde Naties sporen bedrijven aan veel te investeren in apparatuur en andere middelen die gebruikt worden bij de watervoorziening, in ruil voor winst. Suez en Vivendi benadrukken dat door hun komst veel meer arme mensen toegang hebben tot schoon water en een betere watervoorziening. De bevolking zou voordeliger uit zijn. Toen Suez de watervoorziening in Atlanta echter in handen kreeg, leidde dat in 1999 tot een golf van protest onder de inwoners van de stad. Zij klaagden over mysterieuze afsluitingen van het water, verwarrende facturen en lange wachttijden voor dienstverlening. Consumenten in Cochabamba (Bolivia) kwamen in opstand toen het waterbedrijf Bechtel een verdubbeling van de waterprijs aankondigde. Zeven mensen kwamen om bij die onlusten. De watervoorziening is daar nu ingestort, bij gebrek aan geld en deskundigheid (Nederlands Dagblad 26 aug 2002).


Binnen twee weken in privé-kliniek - Zorgverzekeraar Achmea garandeert zijn klanten een medische behandeling binnen twee weken. Achmea heeft een contract met MediNova, een keten van vijf privé-klinieken (Volkskrant 30 aug 2002).
MediNova onderhandelt met het Rotterdams Medisch Centrum over het gebruik het nieuwe dagcentrum dat Rotterdam vanwege de wachtlijsten op eigen kosten versneld - zonder van toestemming van het ministerie - liet bouwen (Volkskrant 18 okt 2002).


Markt voor satellietfoto's - Foto's van een Iraakse Scud-basis, Saddams paleizen of de Amerikaanse troepenopbouw zijn online te bestellen. De foto's zijn gemaakt door QuickBird, 's werelds meest nauwkeurige commerciële satelliet. 'Het publiek heeft het recht te weten wat er gebeurt.' De bedrijven mogen alles fotograferen, tenzij het Pentagon dat verbiedt. Maar tijdens 'Afghanistan' koos het Pentagon, zelf een goede klant, er voor al het materiaal van Space Imaging op te kopen. Als er straks oorlog komt met Irak mag het Pentagon de foto's van het bedrijf best weer opkopen: 'We brengen de nationale veiligheid niet in gevaar' (Volkskrant 31 aug 2002).


Spion op computer - Het programma Big Brother is watching you van Cyberium Multi Media leest wachtwoorden en houdt bij welke websites een werknemer bezoekt. 'We gebruiken de techniek om mensen beter te controleren en bij te sturen zodat ze beter produceren en functioneren', zegt Cyberium. Het bedrijf verkoopt ook dvd's en cd-roms met titels als Garfield Gek van katten! en Sperm Teenies (NRC 30 aug 2002).
Het spionageprogramma eBlaster verstuurt van elk mailtje dat via Hotmail verloopt een kopie naar de beheerder van de pc. Veel werknemers gebruiken Hotmail om hun persoonlijke mail te scheiden van die van de baas. Behalve eBlaster en Big Brother zijn er andere spionageprogramma's. Er worden lijsten aangelegd van bezochte websites, verzonden mail, chatsessies, en er worden rapporten per email verstuurd. Sommige programma's maken afbeeldingen van het scherm of activeren een webcamera om te zien wie er achter de computer zit (NRC 4 sep 2002).


Markt van de dood - Schaalvergroting en merchandising doen hun intrede op de Nederlandse uitvaartmarkt. Twee jaar geleden doken twee Amerikaanse uitvaartmultinationals op die in eigen land in hoog tempo zelfstandige uitvaartondernemingen hadden overgenomen en nu de blik op het buitenland richtten. De overnamestrijd leidde tot dotcom-achtige situaties. Er onstond een beeld van de Amerikaanse uitvaartindustrie als geldwolven met een hypercommerciële manier van dodenbezorging met alleen oog voor het belang van de aandeelhouders, een industire die nietsontziend misbruik maakte van de labiele toestand van nabestaanden. Toen de sterftecijfers en de rentepercentages tegenvielen kwamen de multinational in de problemen. De rumoerige komst en het stille vertrek van de Amerikanen heeft het Nederlandse uitvaartwezen ingrijpend veranderd. De vrees dat de Amerikanen zouden gaan domineren heeft de geesten rijp gemaakt voor schaalvergroting. De aandacht voor investeringen, vernieuwingen en vragen uit de markt is toegenomen: 'Het interessantst vind ik hoe zij met marketing en productontwikkeling omgaan', zegt een adjunct-directeur (NRC 5 sep 2002).


Concurrentie op de kabel - Kabelbedrijven zetten de deur open voor de concurrentie en geven hun monopolie eindelijk op. Daarvoor is in het verleden hard gevochten, steeds zonder resultaat. Maart 2000 kocht Casema, dochter van France Télécom, het kabelnet over van Amstelland. Wanadoo, de provider van Casema, kreeg exclusieve rechten. Naarmate meer kabelnetten aan grote concerns werden verkocht, groeiden de monopolies. Nu staat de kabel dan open voor concurrentie. Alleen, de providers willen niet meer. Ze zijn overgestapt op adsl. Dat is ook de reden waarom de kabelaars opeens providers nodig hebben. Ze willen gezamenlijk de concurrentie aangaan met adsl (Volkskrant 5 sep 2002).


Spaceadventures - Space Station Flight 20.000.000 dollar. Orbital Qualification Program 200.000 dollar. Ruimtevlucht in Reusable Launch Vehicle 98.000 dollar. Soyuz Spacecraft Training 8.495 dollar. Zero gravity-vlucht 5.400 dollar. Neutral buoyancy tank 4.800 dollar. Centrifuge 'G' Training 1.745 dollar. Vip-plaats bij lancering space shuttle 1.150 dollar (Parool 6 sep 2002).


3500 Nederlandse prostituees slachtoffer van mensenhandel (Parool 10 sep 2002).


Voedselvergiftiging - Tientallen doden in de Oost-Chinese stad Tangshan als gevolg van voedselvergiftigingen met rattengif. Volgens officiële cijfers vielen er vorig jaar 15.000 mensen aan voedselvergiftiging ten prooi, er waren 146 dodelijke slachtoffers, onder meer vanwege gebrekkig toezicht, onhygiënische voedselbereiding en overmatig winstbejag (NRC 16 sep 2002).
Productverontreiniging - Productafpersing neemt hand over hand toe. Bedrijven willen geen ruchtbaarheid geven aan deze vorm van criminaliteit vanwege imagoschade. De daders zijn meestal zwaar teleurgestelde werknemers, bijvoorbeeld mensen die bij een reorganisatie zijn ontslagen. Vanwege de huidige economische neergang zijn er veel reorganisaties gaande (Volkskrant 16 sep 2002).


Sporters verdienen veel te veel - De salarissen en de premies van sportsterren zijn zo hoog - 75 procent van de inkomsten - dat het zelfs voor de beste drie sportclubs van Amerika moeilijk is om te overleven, zei Lewis Catz tijdens het World Sports Forum in Lausanne. Catz is eigenaar van de New Jersey Nets (basketbal), de New Jersey Devils (ijshockey) en de New York Yankees (honkbal). De toegangsprijzen zijn in de hele wereld tot astronomische hoogten gestegen. De media tonen hoe de sporters leven temidden van glamour, girls en cars. Zij gedragen zich als verwende filmsterren. Ze nemen niet de moeite om hun jonge fans te woord te staan. Over het Europese voetbal zegt Catz: 'Ik heb de indruk dat voetbal bezig is zich ongeloofwaardig te maken. Er zijn te grote budgetverschillen tussen de clubs. Een rijke club verliest steeds minder vaak van een arme club. Het publiek keert zich af, sport wordt voorspelbaar' (NRC 25 sep 2002).


Verzekeraars goochelen met rendementsberekeningen in de financiële bijsluiter (Volkskrant 28 sep 2002).


Zuid-Afrika wil zijn artsen zelf houden - Het tekort aan artsen is in Nederland zo groot dat ziekenhuizen op grote schaal Zuid-Afrikaanse artsen aannemen. Ziekenhuizen betalen bemiddelingsbureaus tot 150 duizend euro voor een arts. Het Laurentiusziekenhuis in Roermond, waar vier Zuid-Afrikaanse kinderartsen en een chirurg werken, heeft zich afgevraagd of dokters mogen worden weggehaald uit een land dat zelf tekorten heeft, maar stelt: 'We richten ons alleen op zoekende artsen.' Het Zuid-Afrikaanse ministerie van Volksgezondheid: 'Wij investeren veel geld in de opleiding van medisch personeel. We zijn een ontwikkelingsland en hebben alle dokters hard nodig' (Volkskrant 28 sep 2002).
Duizenden Zuid-Afrikaanse hooggeschoolden vertrekken naar Nederland, Engeland, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland. Zuid-Afrika huurt Cubaanse artsen in en haalt ander personeel uit Zambia, Zimbabwe en Congo. Het is een carrousel van een steeds meer mondiaal werkende arbeidsmarkt (Volkskrant 1 okt 2002).
De Stichting Medische Zorg Specialisten, die de artsen uit Zuid-Afrika naar Nederland haalt, spant een kort geding aan omdat het vindt dat Neder land de Zuid-Afrikaanse artsen niet snel genoeg toelaat (Volkskrant 21 nov 2002).


Beugel kan goedkoper - Minister Bomhoff van Volksgezondheid (LPF) zegt dat orthodontisten zich verrijken doordat zij kortingen bij de inkoop van hun materialen niet doorberekenen aan de patiënt. Ook blijken de beugeltandartsen in de praktijk over veel meer behandelstoelen te beschikken dan bij het vaststellen van de tarieven in 1999 werd aangenomen. De Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (NMT) is boos: 'We worden gecriminaliseerd' (Parool 2 okt 2002).


Aidspillen voor Afrika verhandeld - Sterk in prijs verlaagde aidsremmers, bestemd voor hulpprojecten in Afrika, komen illegaal terug naar Nederland. Met deze 'parallelimport' verdiende het bedrijf Asklepios uit Naaldwijk en twee Nederlandse groothandels miljoenen (Volkskrant 4 okt 2002). Omwille van de werking van de vrije markt en het streven naar lagere prijzen voor de consument staat de EU parallelle import toe (Volkskrant 31 okt 2002).


Zieke rookster VS krijgt 28 miljard na aanklacht tegen Philip Morris (Telegraaf 5 okt 2002).


Privatisering Gasunie - Kleine olie- en gasproducenten stellen dat de Nederlandse Staat miljarden zal mislopen als het kabinet de privatisering van Gasunie - een joint venture van de Staat (50%), Shell (25%) en Esso - doorzet. Zij vrezen buitenspel te zullen worden gezet door Shell en Exxon (Financieele Dagblad 7 okt 2002).


Aegon voor acht miljoen euro opgelicht door eigen manager (Parool 7 okt 2002).


Geen CAO's bij McDonald's - McDonald's lapt de arbeidswetgeving op grote schaal aan de laars, zegt de internationale vakbeweging. In Duitsland dreigt een vestiging met sluiting als werknemers een ondernemingsraad opzetten. In veel landen is geen CAO geregeld. Lage lonen, slechte arbeidscontracten en kinderarbeid kenmerken het beleid van McDonald's in het buitenland. Werknemers die zich aansluiten bij een bond, zouden worden ontslagen. Op de Filipijnen sloot McDonald's vestigingen toen een meerderheid van het personeel zich wilde organiseren. Het bedrijf opende vervolgens een paar blokken verder nieuwe vestigingen met ander personeel (Volkskrant 8 okt 2002).


Pensioenleeftijd 70 jaar - Britse pensioenfondsen willen de pensioengerechtigde leeftijd naar zeventig jaar brengen omdat het Britse pensioenstelsel onbetaalbaar wordt. Dit heeft te maken met de vergrijzing en de crisis op de beurzen. In totaal hebben de pensioenfondsen al 59 miljard pond verloren (Volkskrant 8 okt 2002).


Burn-out - Een vrouw knapte af nadat ze jarenlang 'gigantisch moest overwerken' bij de inkoopafdeling van een commercieel bedrijf. Toen ze longontsteking kreeg, werd er elke dag een pak werk thuis bezorgd. Haar promotie werd teruggedraaid. De zesduizend meldingen van burn-out in 2001 zijn slechts 'het topje van de ijsberg' (Volkskrant 11 okt 2002).


Zwarte lijst voor stelend winkelpersoneel - Nederlandse winkelbedrijven leden in 2001 460 miljoen euro schade door diefstal en fraude. Dat is eenderde van alle winkelcriminaliteit. De Raad Nederlandse Detailhandel werkt aan een zwarte lijst van stelende en frauderende winkelbediendes om te voorkomen betrapte medewerkers na ontslag elders in de detailhandel aan het werk gaan. De lijst is omstreden omdat er verdachten op staan die niet veroordeeld zijn door de rechter. Maar de winkeliers zeggen dat het onmogelijk is om aangifte van interne fraude te doen: de politie en het Openbaar Ministerie vinden de bewijsvoering te moeilijk (Volkskrant 15 okt 2002).


Defensie wil netwerk verkopen - Defensie wil het militaire glasvezelnet verkopen aan het bedrijfsleven. Met het netwerk kunnen de paspoortcontrole op Schiphol en de bewaking van het luchtruim worden uitgeschakeld. Door het extern 'inhuren' van het netwerk kunnen jaarlijks tientallen miljoenen euro's worden bespaard. Maar volgens defensiepersoneel is de veiligheid in het geding omdat 'zakelijke automatiseerders kampen met zeer hoge doorstroming aan personeel'. De militaire vakbond AFMP: 'De complexiteit van deze operatie is schromelijk onderschat, vooral op het gebied van de geheime toestanden. Dat blijkt dus niet zomaar even te ontvlechten, je kunt dit niet in de publieke sfeer brengen. Dan is het beter om te zeggen: beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald' (AD 23 okt 2002).


Prijs van groenten - Supermarkten maken meer winst op groente en fruit dan op andere producten. Andijvie wordt door de tuinbouwers voor circa 44 eurocent de kilo aangeleverd, maar komt voor 1,41 euro in de winkel. Een kilo paparika die voor een euro naar de veiling gaat, kost in de groentenafdeling vier euro. Het verschil bij een kilo tomaten is een hele euro. Volgens LTO-Nederland wordt het prijsverschil steeds groter als gevolg van illegale prijsafspraken tussen de supermarkten. Het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) ontkent dit (Parool 30 okt 2002).


Vastgoed houdt rijkaards rijk - Neerlands allerrijksten hebben niet veel last van de aanhoudende malaise op de beurs omdat zij hun geld in vastgoed hebben belegd. Het totale vermogen van de vijfhonderd rijksten is het afgelopen jaar toegenomen met 0,6 procent naar 82,8 miljard euro (Volkskrant 7 november 2002).


Markt voor groene stroom is een puinhoop - Aanbieders van ecostroom overstelpen de consument en gaan agressief te werk. Prijsopgaven zijn vaak onduidelijk. De afgelopen weken kwamen honderden klachten binnen bij de Consumentenbond, vooral over agressieve tussenpersonen die onjuiste informatie geven en mensen onder druk zetten. Het Amsterdamse bedrijf Our Energy biedt mensen telefonisch een informatiepakket over groene stroom aan, maar wat zij in de brievenbus krijgen, is in werkelijkheid een overeenkomst. Wie niet reageert, zit aan het contract vast. Andere klachten betreffen prijsaanbiedingen waarbij niet alle kosten zijn meegerekend. Daarvoor volgt later een aparte rekening (Nederlands Dagblad 11 nov 2002).


Management-populisme - Eind jaren negentig werd een bedrijf dat niet op de beurs aanwezig was nog voor hopeloos ouderwets versleten. Wereldwijd verdampte niet veel alter op de effectenbeurzen zestien biljoen euro. De combinatie van een klassieke economische zeepbel, overspannen verwachtingen over een nieuwe economie, een doorgeschoten geloof in de werking van de vrije markt en de beurs hebben geleid tot collectieve verdwazing. Bijna iedereen heeft schuld. Ook journalisten die de bestuursvoorzitters ophemelden, en ook hoogleraren die liever de consultant uithingen dan grondig onderzoek te doen. Waarom checkte niemand de bewering dat het internetverkeer jaarlijks met duizend procent groeide? De muziekindustrie ligt nog steeds op apegapen vanwege de komst van Napster. Marc Buelens, hoogleraar management en auteur van Managementshock: 'Veel Amerikaanse bedrijfsdoctrines kunnen probleemloos overboord worden gezet.' Bestuursvoorzitters vertoonden gedrag dat we vroeger zagen bij stamhoofden in primitieve culturen: er werd geen onderscheid meer werd gemaakt tussen wat aan het bedrijf en wat aan de leiding toebehoorde. De hebzucht van de top was niet te wijten aan een karakterfout van enkele managers. Als het zo massaal gebeurt, moet er sprake zijn van een systeemfout: het uit Amerika afkomstige evangelie van de maximalisatie van de aandeelhouderswaarde. De beurskoers was het enige wat er toe deed. Hoe rianter het optiepakket van de topman, hoe meer hij zijn best zou doen. Alle middelen waren geoorloofd om het de aandeelhouder naar de zin te maken en analisten gaven aankoopadviezen terwijl ze wisten dat aandelen overgewaardeerd waren. De preoccupatie met de beurswaarde leidde tot casinokapitalisme, waarbij de bestuursvoorzitter in fiches werd uitbetaald. Buelens: 'Als ik een lezing over dit onderwerp houd, komen mensen na afloop op mij af om te vertellen dat het in werkelijkheid allemaal nog veel erger was. De rol van het management is voorkomen dat het bedrijf wordt leeggeplunderd. Nu blijkt de bewaker het bedrijf zelf te hebben leeggeplunderd. Er is niets meer dat erop wijst dat het Amerikaanse model beter zou zijn dan het Europese. In de jaren tachtig moest iedereen een voorbeeld nemen aan het Japanse bedrijfsleven. Tien jaar later was Amerika succesvol dus moest iedereen op aandeelhouderswaarde gaan letten. Controle was een vies woord geworden, de vrije markt zou de problemen wel oplossen. Maar de markt blijkt zich niet vanzelf te reguleren. Nederland telt veel meer MBA's dan België. Maar de Angelsaksische invloed neemt ook in België toe. De premier praat ook over ceo's, terwijl nog geen vijf procent van de Belgen weet waar die afkorting voor staat. Commissarissen hebben geen idee hoe het bedrijf werkt. Ze beschikken gek genoeg vaak wel over een groot pakket aandelen. Die slikken alles wat een bestuursvoorzitter ze voorhoudt. Het idee dat een manager met opties beter kijkt naar de belangen van de aandeelhouder en daarmee automatisch naar het belang van het bedrijf, bleek niet helemaal op te gaan. Het werkte vooral hebzucht in de hand. Zodra een ceo zag dat het fout liep, kon hij er zonder al te veel schade uitstappen. Uiteindelijk bleef ook de aandeelhouder met lege handen achter. In naam van het begrip kennismanagement werd de illusie gecreëerd dat de macht lag bij de kennisarbeider. Chefs werden coaches. Werknemers werd verteld dat zij bijzonder waardevol, zelfs onmisbaar waren. Het bedrijf was geen geldmachine maar een learning organization. Toch draaide het uiteindelijk helemaal niet om kennis, maar gewoon om kapitaal. Die waardevolle kennisarbeiders van Enron stonden zonder pensioen op straat. Enron had als mission statement de kernwaarden respect, integriteit, communicatie en excellentie. Managementboeken staan vol van holle retoriek rond win-win, duurzaam ondernemen en een motiverend arbeidsklimaat. Mooie woorden, maar aan de machtsverhoudingen binnen organisaties veranderde in feite niets. Managementtheorie was opium voor het volk' (Intermediair 14 nov 2002) ICT-slachtoffers melden zich bij de VEB - Bijna 6100 gedupeerde beleggers strijden met de Vereniging van Effectenbezitters tegen KPNQwest, Landis en LCI. De drie ICT-bedrijven zou beleggers op grove wijze hebben misleid door de bedrijfssituatie rooskleurig voor te stellen. KPNQwest hield volgens de VEB tot vlak voor zijn faillissement vol dat er niets aan de hand was en heeft met zijn cijfers over 2001 gesjoemeld. Bij Landis zou de de financiële administratie 'ondeugdelijk' zijn en schoot de accountant tekort bij de controle. Ook bij LCI was het een administratieve chaos, waardoor een medewerker bij een dochter in Oostenrijk ongemerkt voor dertig miljoen euro kon frauderen. 'Hoewel de ondernemingen failliet zijn gegaan, zijn betrokken personen zeer bemiddeld', oordeelt de VEB-directeur. De VEB is ook kritisch over de rol van de toezichthouderws Euronext Amsterdam en de Autoriteit Financiële Markten (Parool 12 nov 2002).


Kinderen hebben het druk - Ouders zijn pas geslaagd als hun kinderen zijn geslaagd. Ambitieuze ouders vinden dat kinderen al hun talenten moeten ontplooien. Kinderen moeten op tennis, op voetbal én muziekles. Drie activiteiten op een middag is geen uitzondering. Minstens twee sporten, drum- of gitaarles, streetdance, toneel, kookles. Kindervermaak lijkt steeds georganiseerder te worden. Op straat wordt niets meer geleerd, er is nauwelijks ruimte voor gewoon spelen. Voor onverwachte gebeurtenissen die de gezinsagenda kunnen verstoren is weinig ruimte (Volkskrant 14 nov 2002).
Kinderen moeten buiten kunnen spelen - De belangen van kinderen verliezen het steeds vaker van andere belangen, zoals de aanleg van parkeerplaatsen, woningen, winkelcentra of bedrijventerreinen. Kinderen zijn geen marktpartij waarmee rechtstreeks onderhandeld wordt. Één op de drie kinderen tussen 7 en 9 jaar in Amsterdam speelt nooit buiten. Tussen 1986 en 1999 is het aantal auto's toegenomen van 4,6 mln. tot 6,3 mln. Veel auto's staan gedeeltelijk op de stoep geparkeerd. Openbare ruimte wordt een steeds schaarser goed. Er is minder ruimte beschikbaar en het is voor kinderen onveiliger (www.sp.nl 22 juni 2001).


Trouwen, dopen en begraven is kaal zonder kerk - Freelance-pastor Wil Koolhof voorziet in een sterke behoefte aan spiritueel ornament. Hij biedt op maat gesneden vieringen van leven en dood waarin christelijke, voor-christelijke en mythologische elementen samenkomen. Bij de viering van een kerstfeest treedt Koolhof - tegen betaling - op als druïde, of hij verrzorgt de spirituele omlijsting van een housewarming. 'Dat bracht mij bij het vuursymbool: de overwinning van kou en duisternis.' Koolhof is geen eenling. Er zullen meer van zulke pastorale praktijken bijkomen. De spirituele noden zijn onuitputtelijk en de bestaande kerken kunnen slechts prefab antwoorden leveren (Volkskrant 18 nov 2002).


Boete voor Bassie - Bas van Toor, beter bekend als Bassie van het clowneske duo Bassie en Adriaan, is veroordeeld tot een boete van 24.000 euro wegens langdurig en stelselmatig frauderen. Bassie moet bovendien een navordering van 50.000 euro betalen aan omzetbelasting (AD 18 nov 2002).


Overheid verslaafd aan gesloten computersystemen - Overheidsinstanties zijn verslaafd aan Microsoft en en enkele andere dure, gesloten computersystemen. Leveranciers verkopen alleen het recht de software te gebruiken. Verbeteringen aanbrengen mag niet of is onmogelijk omdat producenten geheim houden hoe hun programma's in elkaar steken. Ook is de software beperkt toegankelijk voor het publiek. Zo draait de belastingdiskette alleen onder Windows. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) beschuldigde Microsoft en de netwerkspecialist Novell er in juli al van hun marktmacht te misbruiken. Onder het mom van onderhoudscontracten wordt aan de software veel meer verdiend. GroenLinks wil de publieke sector verplichten in zee te gaan met leveranciers van software die voldoet aan open standaarden, zoals Linux (Volkskrant 19 nov 2002).


Veel mensen verstoken van hulpverlening - In Nederland leven tussen de 23.000 en 43.000 verkommerde en verloederde mensen. Het zijn mensen die bij de hulpverlening bekend zijn en zorg nodig hebben, maar die om allerlei redenen niet krijgen. Het aantal niet-geregistreerde verkommerden wordt door diverse instanties geschat op circa 77.000 (Parool 20 nov 2002).


Prijsafspraken speelgoed - De Consumentenbond vermoedt dat winkeliers onderling gelijke prijzen afspreken en dat fabrikanten de prijzen kunstmatig hoog houden. Ook is veel speelgoed met de komst van de euro naar boven afgerond en soms gestegen met 10 procent ten opzichte van vorig jaar. Er is slechts een zeer beperkt aantal spelers op de speelgoedmarkt actief (Volkskrant 23 nov 2002).
De Consumentenbond zelf heeft zijn administratie- en verzendkosten in januari drastisch verhoogd, soms met meer dan 100 procent. De gids is 18 procent duurder geworden voor leden, 15 procent meer voor niet-leden. De bond presenteerde eerder een zwartboek over de prijsstijgingen en klaagde de cd-branche, de fietsenbranche en de videotheken aan (NRC 31 jan 2002).
Prijsafspraken fietsfabrikanten - De leveranciers van fietsmerken als Gazelle, Batavus, Giant, Sparta en Koga Miyata hebben 'een heel systeem van structureel overleg over prijzen in de markt, trends in de markt en marktaandelen', zegt de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa). Uit tips en berichten in de media blijkt dat de fietsprijzen in het najaar van 2000 gelijktijd fors zijn verhoogd, met 10 tot 15 procent (Volkskrant 29 nov 2002).


Insider naar Microsoft - De Duitse IT-expert Detlef Eckert die meewerkte aan het onderzoek dat Europese Commissie (concurrentiebeleid) instelde naar Microsoft, werkt per 2 december voor Microsoft. Als Brusselse insider had de topambtenaar toegang tot vertrouwelijke documenten en hij sprak geregeld met concurrenten die pleitten voor maatregelen tegen Microsoft (Parool 30 nov 2000).


Bouwfraude
• De Enquetecommissie Bouwfraude is geschrokken van de ernst en omvang van de onregelmatigheden in de bouw en 'de soms laconieke en doorgaans passieve wijze' waarop bouwtopmannen, bewindslieden en toezichthoudende instanties met signalen en vermoedens van onregelmatigheden zijn omgesprongen. Er zijn stelselmatig illegale marktafspraken gemaakt door zeker zeshonderd bedrijven. Hoofdverantwoordelijken zijn de topmannen. Zij wisten het, maar wilden het eigenlijk niet weten, ondanks het feit dat ze hun mond vol hebben over maatschappelijk verantwoord ondernemen. De grote concerns zaten in kartelachtige structuren met als doel marktverdeling en prijsopdrijving. Politici hadden een 'onthutsend geloof in de eigen goede bedoelingen' van de bouwers. De overheid had niets in de gaten van deze ingenieuze schaduweconomie en deed ook geen moeite om erachter te komen of te controleren. Daarmee zijn de overheid en de politiek betrokkenen medeverantwoordelijk voor de grote maatschappelijke schade die er door de bouwfraude is ontstaan. Naar schatting heeft de overheid sinds 1992 gemiddeld 8,8 procent te veel betaald voor bouwprojecten. En dat is fors meer dan de 2 procent aan rekenvergoedingen, die voor 1992 waren toegestaan voordat de prijsafspraken werden verboden. De commissie is het meest getroffen door de laconieke en vergoelijkende reacties van de hoofdrolspelers: topmannen van bouwbedrijven die zich niet met 'dergelijke details' bemoeien, accountants die in strijd met hun beroepscode passief langs de zijlijn staan en een 'weinig alerte en daadkrachtige overheid'. De aankondiging van enkele bedrijven dat zij de NMa tot de allerhoogste juridische instantie zullen bestrijden, geeft aan dat de generaties lang doorgegeven cultuur nog niet uit het systeem is. De verboden praktijken zijn zeer diep geworteld en kunnen ook zo weer opsteken, aldus klokkenluider Ad Bos. Ook de onderaannemers en toeleveranciers, zoals zandhandelaren, moeten volgens Bos aangepakt worden. De commissie stelt dat het OM er veel te lang (bijna drie jaar) over heeft gedaan om de schaduwboekhouding van Koop Tjuchem van oud-directeur Ad Bos los te krijgen en vraagt zich af of het OM-onderzoek naar corrupte ambtenaren voortvarend genoeg was. Het OM ontbeerde de gretigheid om - bijvoorbeeld - de door Bos aangereikte schaduwboekhouding te onderzoeken en was een slecht communicerende organisatie, in een rapport vergeleken met een vuilnisvat. Ook de NMa is volgens de commissie 'duidelijk tekort geschoten' (ANP, Volkskrant 12, 13 dec 2002).
• Minister De Boer komt met een 'aanvalsplan integriteit V en W'. Ambtenaren van het ministerie mogen alleen nog deelnemen aan bijeenkomsten met het bedrijfsleven als die nodig zijn om hun werk goed te kunnen doen (Volkskrant 13 dec 2002).
• Ambtenaren van de provincie Noord-Holland hebben de afgelopen vier jaar de voorschriften bij bouwopdrachten en aanbestedingen aan hun laars gelapt. Controle was er nauwelijks. Wanorde overheerste. Er werden nauwelijks naberekeningen gemaakt en ramingen waren van matige kwaliteit. Ongeoorloofd handelen door medewerkers kan niet worden uitgesloten (Parool 19 dec 2002).
• De NMa verdenkt de ingenieursbureaus Arcadis en concurrent Oranjewoud van kartelafspraken met drie andere bedrijven: Van Gelder en dochterondernemingen van de beursfondsen Volker Wessels Stevin en Heijmans (Volkskrant 20 dec 2002).
• Het wordt tijd om het Nederlandse zelfbeeld als integer land bij te stellen na de bouwfraude. Het waren Nederlandse ambtenaren die op kosten van bouwbedrijven naar de hoeren gingen. Het waren Nederlandse bouwbedrijven die voor miljarden kartelafspraken maakten. Het waren Nederlandse politici en oud-politici die commissaris of adviseur waren van de frauderende en omkopende wegenbouwers en aannemers en die de praktijken lieten passeren. En het waren Nederlandse accountants die de fraude afdekten. De bouwfraude en corruptie waarmee Zuid-Limburg begin jaren negentig in opspraak kwam, week niet af van die in de rest van het land. Toen Maastricht in 1992 het bouwkartel in die stad ontmantelde, gaf de gemeente Amsterdam aannemers nog alle ruimte om een lucratief 'rioolkartel' op te zetten. Nagenoeg alle bouwbedrijven maakten prijs- en werkafspraken. In België en Duitsland werden op dezelfde schaal kartelafspraken gemaakt, met behulp van dezelfde technieken als smeren, fêteren en omkopen. Het kabinet omarmde voorjaar 2003 de conclusie van de enquêtecommissie dat er geen sprake was van structurele corruptie; er was slechts sprake van structureel smeren en fêteren. Maar de onderzoeksgroep-Van den Heuvel (hoogleraar Universiteit Maastricht) spreekt van endemische corruptie in de bouw. Dat sluit meer aan bij bevindingen in onder meer Maastricht en München, waar bouwkartels floreerden dankzij bestuurlijke of ambtelijke corruptie. De enquêtecommissie oordeelde hard over de bouw, maar ook hard over de overheid. Zij was verbaasd en verbijsterd over de laconieke en passieve wijze waarop personen in de hoogste posities in het landsbestuur hiermee om zijn gegaan. Heel Nederland kon tijdens de openbare verhoren op tv bekijken hoe de toppers uit de politiek, de ambtenarij en de bouwnijverheid leden aan acuut geheugenverlies, niks hadden gemerkt van de praktijken of de feiten vergoelijkten. Hoe diepgeworteld die cultuur in de bouw was bleek toen de Nederlandse Mededingingsautoriteit in maart 2003, een halfjaar na de publicatie van het eindrapport van de enquêtecommissie, ontdekte dat bouwondernemers nog steeds kartelafspraken maakten. Over het eigen aandeel van de overheid in de bouwfraude was het kabinet weinig resoluut. De overheid was 'onwetend' gebleven van de kartelafspraken. Maar overheden, zowel lokaal, regionaal als landelijk, waren wel degelijk van de illegale praktijken op de hoogte. Dit blijkt onder meer uit een onderzoek eind jaren tachtig van de Europese Commissie naar de praktijken van de aannemers die voorvergaderden bij aanbestedingen. De Europese Commissie had ontdekt dat de aannemers de vergaderingen van de SPO (Vereniging van Samenwerkende Prijsregelende Organisaties, het bouwkartel dat tot 1992 in Nederland was toegestaan) gebruikten om prijsafspraken te maken die zelfs volgens de tolerante Nederlandse regels streng verboden waren. Prijzen werden afgestemd en er werd met begrotingen geknoeid. Ook alle grote aannemers uit België en Duitsland onderwierpen zich bij aanbestedingen in Nederland aan deze SPO-regels. Het totaal aan toegestane opzetgelden (voor rekenvergoedingen en organisatiebijdragen) kon, volgens berekeningen van de Commissie, oplopen tot bijna 20 procent van de laagste prijsaanbieding. Aan rekenvergoedingen betaalden de opdrachtgevers in Nederland 136 miljoen euro per jaar, aan organisatiebijdragen 45 miljoen. De Commissie stelde vast dat de regeling in de hand werkte dat veel aannemers pro forma inschreven, enkel en alleen om een rekenvergoeding op te strijken. Bij Economische Zaken ontstond twijfel over de werkwijze van de bouwsector, maar de onthutsende ontdekkingen van de Europese Commissie werden binnenskamers gehouden. Politiek en bouw hielden de rijen gesloten, tot het einde toe. Er zijn méér aanwijzingen dat de overheid op de hoogte was van de structurele bouwfraude. Het onderzoek van Bureau Van de Bunt, in opdracht van het ministerie van Economische Zaken, had in 1991 aangetoond dat op grote schaal verboden kartelafspraken werden gemaakt. De economische controledienst (ECD), onderdeel van Economische Zaken, had al in 1996 de schaduwboekhouding van wegenbouwer Merks uit het Gelderse Velddriel bij een huiszoeking gevonden. De ECD maakte proces-verbaal op, maar Economische Zaken ondernam geen actie. Datzelfde gold ook voor de schaduwboekhouding van Transport- en Aannemingsbedrijf J.B. Rutte uit Halfweg die in 1997 werd aangetroffen. Het ministerie deed er niets mee. Er was nog meer. In 1996 bleken ook vier wegenbouwers uit Limburg en één uit Nieuwegein verboden werkafspraken te hebben gemaakt, voorafgaand aan een opdracht van de gemeente Valkenburg aan de Geul. En Rijkswaterstaat, onderdeel van het ministerie van Verkeer en Waterstaat, was op verschillende momenten in de jaren tachtig en negentig door aannemers gedetailleerd geïnformeerd over de bouwfraude, zo bleek uit de bouwenquête. Ook op lokaal niveau wisten overheden van de illegale afspraken. De rechtbank in Maastricht oordeelde in 1996 dat de gemeente Maastricht 'volledig en tot in detail' op de hoogte was van de kartelafspraken in die stad. En de afdeling beheer en uitvoering van de provincie Noord-Holland wist dat een vaste groep wegenbouwers onderling 'de markt verdeeld' had, zo bleek uit onderzoek van Ernst en Young. Daarnaast zag Rijkswaterstaat bouwfraude bij grote baggerbedrijven door de vingers, concludeerde Van de Bunt in 1991. Reden hiervoor was dat ambtenaren bij Rijkswaterstaat een 'traditionele verbondenheid' met bouwbedrijven hadden en 'een gunstig ondernemingsklimaat voor [...] de grotere baggerbedrijven' belangrijker vonden dan 'optimale mededinging'. De overheid ondernam niets tegen de fraude in de bouw en zette zelfs een fiscale prikkel op het omkopen van ambtenaren. Tot de dag van vandaag staat de dienst toe dat de bedrijven de steekpenningen als aftrekpost opvoeren. Bij de overheid - het ministerie van Financiën - was dus ook tot in detail bekend dat in heel Nederland grote sommen smeergeld betaald werden door bouwbedrijven om aan opdrachten te komen. De overheid had een dubbele moraal. In de schaduwboekhouding zag justitie 'geen aanleiding' voor nader onderzoek, zo kreeg klokkenluider Ad Bos in juli 2001 te horen. Hij was al vanaf 1999 in contact met het openbaar ministerie. Het niet vervolgen van bouwbedrijven na de omvangrijke valsheid in geschrifte en oplichting bij de aanleg van de spoortunnel bij Schiphol paste in het lakse beleid. Waarom geeft de overheid niet ingegrepen? Een verklaring ligt in de symbiotische verhouding tussen overheid en bouw, een van de belangrijkste sectoren in 's lands economie. De overheid was en is op velerlei manieren verstrengeld met de bouw. De sector heeft een grote politieke invloed en traditioneel nauwe banden met departementen als Verkeer en Waterstaat, VROM en Economische Zaken, en met lokale en regionale aanbestedende diensten. De sector heeft ook nauwe banden met individuele ambtenaren en bestuurders. Zowel in Den Haag als in provincie- en gemeentehuizen. Zo werd de overheid medeplichtig aan de bouwfraude, soms door zelf hand- en spandiensten te verrichten. De verhoren van de commissie en aanvullend onderzoek wezen uit dat in het hele land nauwe banden bestonden tussen politici, ambtenaren en aannemerij. Een cultuur waarin ambtenaren en politici onderling veel informele contacten onderhouden, die verworden tot vriendencircuits. Met elkaar eten, feesten, reizen en naar het bordeel gaan en elkaar dan opdrachten verstrekken. Het relatienetwerk van Koop Tjuchem is veelzeggend. Het bedrijf had een 'fêteerlijst' waarop 1.160 politici en ambtenaren, vaak met huisadres en privé-telefoonnummer, vermeld staan. Tot de relaties behoorden de meeste burgemeesters van kleine en middelgrote gemeenten in het werkgebied van Koop: Noord-Holland en Noord-Nederland. Zo had Hoorn een rijke voedingsbodem voor corruptie: een groeigemeente met grootschalige bouwprojecten, een aanbestedingsbeleid dat alle gelegenheid bood, een ontbrekend integriteitsbeleid, bestuurders die langdurig aan de macht waren en weinig politieke controle door een weinig kritische gemeenteraad. In Amsterdam stonden er de namen op van 350 ambtenaren van gemeentelijke diensten en stadsdelen. Amsterdam had tot eind jaren negentig nooit aandacht voor corruptie die gerelateerd was aan de bouwsector of voor onregelmatigheden bij aanbestedingsprocedures. Pas na publicatie van de schaduwboekhouding van Koop bleek dat de bouwwereld de hoofdstad al tientallen jaren in haar greep had. Amsterdam laat ook zien dat de bouwfraude een onderdeel is van een breder integriteitsprobleem bij de overheid. Ook op andere terreinen waren dingen mis in de hoofdstad, bij het parkeerbeheer, het gemeentelijk vervoerbedrijf en het subsidiebeleid. Twaalf jaar bouwfraude en corruptie leidt tot de conclusie dat overheden kreukbaar zijn en over weinig zelfreinigend vermogen beschikken. Zonder klokkenluider en perspublicaties was de overheid niet in actie gekomen. Zelfs ná de bouwenquête vertonen overheden afwerend gedrag en bestaat de neiging misstanden te bagatelliseren. Overheden toonden zich tevreden over het gevoerde beleid op het gebied van integriteit en aanbestedingen (NRC 21 jun 2003).


Vrachtwagenchauffeurs en transportbedrijven overtreden op grote schaal de Rij- en Rusttijdenwet door te frauderen met verlofbrieven. Een chauffeur: 'Ik maakte wekenlang 100 tot 120 uur per week. Ik stond soms te tollen op mijn benen, maar mocht doorrijden' (Volkskrant 12 dec 2002).
De chauffeurs zijn woedend omdat zij in een kwaad daglicht worden gesteld. 'Het zijn de werkgevers die de chauffeurs uitknijpen', zegt een chauffeur. De fraude met de verlofbrieven blijkt het topje van de ijsberg. Chauffeurs worden op pad gestuurd zonder de beoogde diploma's, er wordt geknoeid met de tachograaf en talloze werkuren worden door de ondernemers zonder overleg geschrapt. Rijders die protesteren kunnen hun biezen pakken. De transportbedrijven kunnen de chauffeurs uitknijpen omdat de chauffeurs individualisten zijn. Dus kunnen rijders onder druk worden gezet om de CAO met voeten te treden, lange dagen te maken, en vrachtwagens te zwaar te beladen. 'De relatie tussen chauffeurs en hun bazen is soms zo slecht dat de chauffeurs zelf de Inspectie bellen om hun wagens bij de grens aan te houden' (Volkskrant 13 dec 2002).


God is de mensheid zat - 'God vertoont zich niet meer, omdat Hij vervuld is van weerzin over het handelen van de mensheid', aldus paus Johannes Paulus II tijdens zijn wekelijkse audiëntie in de tweede week van advent. De paus sprak over de oorlogsdreiging en de honger (Volkskrant 13 dec 2002).


Fraude bij hbo beloopt 31 miljoen - Hogescholen hebben de afgelopen drie jaar voor 31 miljoen euro gefraudeerd met inschrijvingen van studenten. In het middelbaar beroepsonderwijs werd voor zes miljoen gefraudeerd en bij de universiteiten voor 250 duizend euro (Volkskrant 13 dec 2002).
Gedupeerde studenten - 150 studenten die via het Bredase bureau Organisatie en Opleiding (O en O) aan de HvA studeerden, krijgen geen diploma. Hen was ten onrechte vrijstelling beloofd. O en O was de spil in de veel grotere hbo-fraude waarbij hogescholen overheidsgeld ontvingen voor studenten die geen onderwijs kregen. De schade is niet meer op O en O te verhalen: het bureau ging in augustus failliet (Parool 11 dec 2002).


Fraude bij sociale dienst - Twee medewerkers van de sociale dienst in Amsterdam-Zuidoost worden verdacht bijzondere bijstand te hebben verstrekt aan bevriende cliënten. Eén verdachte is opgepakt, de ander is voortvluchtig (Parool 13 dec 2002).


Steeds meer automobilisten rijden weg zonder voor hun benzine te betalen (ANP 14 dec 2002).


Criminaliteit in bossen - Er is in de Nederlandse bossen steeds meer criminaliteit. Stropers zijn steeds agressiever jegens dieren. Hele xtc-laboratoria, asbest, autobanden, alles wordt in de bossen gedumpt. In de luwte van struiken en bomen hebben ook verkrachtingen, wapentransacties en criminele afrekeningen plaats. Een nieuwe vorm van illegale jacht is het jagen met pitbulls op reeën en zwijnen. Criminelen jagen voor de kick en sluiten kostbare weddenschappen af op de uitkomst (Volkskrant 19 december 2002)


Zakenbanken op Wall Street schikken voor 1,4 miljard - De tien grootste zakenbanken op Wall Street hebben een schikking getroffen met de beurstoezichthouder SEC. De banken betalen 1,4 miljard dollar omdat hun aandelenanalisten geen onpartijdige informatie aan beleggers gaven, maar rooskleurige verhalen. Zo beval Sanfonrd Weill analist Jack Grubman het aandeel AT&T op te hemelen. Het kersversnieuws van de schikking maakte dat de koersen van de banken omhoog gingen (Volkskrant 21 dec 2002).


Onderhoud spoor dramatisch - De kwaliteit van de rails is de afgelopen twee jaar schrikbarend snel teruggelopen, oorzaak van veel vertragingen. Het aantal treinen met vertraging heeft een record bereikt. Sinds het vallen van de bladeren in oktober is een kwart van de treinen te laat. In de week van de zware storm, eind oktober, reed 59 procent op tijd. In Almere. Utrecht, Schiedam, Maassluis en Vleutenvijf is de treintaxi opgeheven. Het aantal gebreken aan het spoor is vertienvoudigd. In 2002 waren er meer dan duizend haarscheurtjes, tegen dertig in 1990. De dienstregeling is te complex. De spoorsector is te veel versnipperd. De delen NS Reizigers en onderhoudsbedrijf Railinfrabeheer, die bij de privatiskering in 1995 uit elkaar werden gehaald, beschuldigen elkaar over en weer de huidige problemen te hebben veroorzaakt. Het is onduidelijk hoe het spoor in korte tijd zo heeft kunnen verpauperen. Er dreigen nog meer vertragingen. Minister De Boer van Verkeer (LPF) wil dat beide bedrijven in een nieuwe holding weer nauwer laten samenwerken, een voorstel dat later weer werd ingetrokken omdat het niet bijdraagt aan 'rust en herstel' bij de NS (ANP 10 dec 2002, 1 jan 2003, Volkskrant 11 dec, 21 dec 2002, 24 jan, 19 feb, 7 mrt 2003).
Directeur Marcel Niggebrugge kreeg vorig jaar een bonus van 86 duizend euro bovenop zijn salaris van 406 duizend euro. Directeur Bert Meerstadt kreeg vorig jaar een bonus van 20 duizend euro. De bonussen, die gerelateerd zijn aan de prestaties van het spoorbedrijf, zijn opmerkelijk omdat de NS in 2001 naar eigen zeggen een recordverlies van 69 miljoen euro boekte en minder reizigers trekt. Vooral de salariskosten en de kosten voor de reparatie van beschadigde treinen liepen steil omhoog. De NS wil 1250 man kantoorpersoneel ontslaan. Critici spreken van een een kille en visieloze bezuiniging. De treinkaartjes gaan in juli met 4,15 procent omhoog, bovenop de recente verhoging van 4,9 procent begin januari (formeel ingegaan op de avond van 31 december). De Boer wil de verhoging door de rechter laten verbieden (Volkskrant 4 feb, 21 feb, 13 mrt 2003).
De Britse spoorwegen willen zoveel bezuinigen dat eenvijfde van de treinverbindingen komt te vervallen, 3500 treinen per dag. Ook onderhoud wordt uitgesteld. De prijzen zullen sterk stijgen. Sinds begin oktober zijn tien treinongelukken ternauwernood voorkomen (ANP 15 dec 2002).


Geld moet rollen - Europees bankpresident Wim Duisenberg roept burgers en bedrijven op meer geld uit te geven. De president heeft een media-offensief ontketend uit zorg over de slechte gezondheid van de economie: 'Als u een auto wil kopen, moet u dat doen als u er geld voor heeft.' Belangrijk is ook dat de lonen stijgen (AD 30 dec 2002).







Berichten en artikelen samengevat, samengevoegd en aangepast door Jeroen Vuurboom, 2002-2005. Email: zet jeroenvu voor @xs4all.nl
inleiding | motto's, citaten | 1990-1999 | 2000-2001 | 2002 | 2003 | 2004 a, b | 2005